- تعداد نمایش : 28
- تعداد دانلود : 13
- آدرس کوتاه شده مقاله: https://bahareadab.com/article_id/1876
- کد doi مقاله: Doi: 10.22034/bahareadab.2025 .18 .7943
سال : 18
شماره : 7
شماره پی در پی : 113
ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 18،
شماره 7،
،
شماره پی در پی 113
پویایی مضمون‌آفرینی در آثار منیرو روانی‌پور با رویکردی سوررئالیستی
صفحه
(253
- 270)
فاطمه آستانه اصل ، بهرام پروین گنابادی (نویسنده مسئول)، مهرانگیز اوحدی
تاریخ دریافت مقاله
: فروردین 1404
تاریخ پذیرش قطعی مقاله
: تیر 1404
چکیده
زمینه و هدف: مکتب سوررئالیسم به عنوان یکی از مکاتب اثرگذار ادبی در قرن بیستم، با اصالت‌بخشی به رؤیا، ناخودآگاه و خیال، میکوشد واقعیت را به شیوه ای متفاوت بازآفرینی کند. این مقاله با رویکردی تحلیلی ـ توصیفی و با روش تحلیل محتوا، به بررسی فرضیه بهره گیری منیرو روانی‌پور از مؤلفه های سوررئالیستی در داستان‌هایش میپردازد. تمرکز اصلی پژوهش بر سه داستان آغازین مجموعه داستانی کنیزو شامل «شب بلند»، «کنیزو» و «آبی‌ها» است؛ آثاری که در آنها عناصر خیال‌انگیزی چون دریا و قصه هایش، جادو و طلسم، پریهای دریایی، ماهیگیران و زنان بومی حضور پررنگ دارند. این مؤلفه ها در رمان اهل غرق به بلوغ و انسجام بیشتری میرسند. در سایر آثار نویسنده، اگرچه نمود اسطوره و جادو کمرنگتر میشود، اما مضمونپردازی همچنان با محوریت طبیعت، اسطوره های بومی، و قهرمانان زن تداوم مییابد. داستانهایی چون «کولی کنار آتش» و «مانا مانای مهربان من» نیز نشان‌دهنده استمرار عناصر سوررئالیستی در پیوند با واقعگرایی اجتماعی هستند. یافته ها نشان میدهد روانی‌پور ضمن وفاداری به دغدغه های فکری ثابت، از ظرفیت خیال و اسطوره برای آفرینش مضامین پویا بهره برده و در بازنمایی روانشناسی زنان و جهان بومی، زبان و روایت را به گونه ای خلاقانه در خدمت ساخت مضمون قرار داده است.
روش‌ها: این پژوهش کیفی و توصیفی-تحلیلی است. داده ها به روش کتابخانه ای جمع‌آوری شده است و برخی آثارداستانی منیرو روانی‌پور، با تمرکز بر مؤلفه های سوررئالیسم تحلیل و بررسی شده است.
یافته ها: یافته های این پژوهش نشان میدهد که منیرو روانی‌پور با بهره گیری از عناصر سوررئالیستی نظیر رؤیا، ناخودآگاه، زبان نمادین و اسطوره های بومی، به خلق مضامینی پویا و چندلایه چون زنانگی، ترس، میل، اسارت و رهایی میپردازد. این مضامین در بستری غیرخطی و واقعیت‌‌گریز شکل میگیرد و بازتابی از پیوند تجربه زیسته زنانه با فضای روانی وخیال‌پرداز متن است.
نتیجه : بررسی بعضی از آثار این نویسنده نشان میدهد که منیرو روانی‌پور با بهره گیری از عناصر خیال، رؤیا، نمادپردازی و فضاهای اسطوره ای‌ـ‌بومی، توانسته است رویکردی خلاقانه و منحصربه فرد به مضمون‌آفرینی سوررئالیستی ارائه دهد. روایتهای او با عبور از مرز واقعگرایی اجتماعی، به سوی کشف لایه های ناپیدای ذهن، روان، تاریخ زنانه و ...حرکت میکنند. بدین‌سان، آثار او واجد نوعی از سوررئالیسم بومی‌اند که در آن، رؤیا نه تنها ابزار فرار از واقعیت، بلکه شیوه ای برای بازاندیشی در واقعیت اجتماعی‌ـ‌فرهنگی است.
کلمات کلیدی
منیرو روانی‌پور
, سوررئالیسم
, مضمون‌آفرینی
, ناخودآگاه
, داستان معاصر ایران
, خیال‌پردازی بومی
- احمدی، بابک. (1375). حقیقت و زیبایی. چاپ دوم، نشر مرک.
- براهنی، رضا. (1380). طلا در مس. زریاب.
- پاک‌باز، روبین. (1379). دائره المعارف هنر. تهران.
- روانی پور، منیرو(1369). کنیزو، چاپ دوم، نشر نیلوفر، تهران
- روانی پور، منیرو(1380). کنیزو، چاپ چهارم، نشر نیلوفر، تهران
- روانی پور، منیرو(1394). کولی کنار آتش، نشر مرکز، تهران
- روانی‌پور، منیرو (1368). اهل غرق، تهران: خانه آفتاب
- روانی‌پور، منیرو (1369). سنگ‌های شیطان، تهران: نشر مرکز
- سیدحسینی، رضا. (۱۳87). مکتب‌های ادبی. چاپ چهاردهم، تهران: نگاه
- شمیسا، سیروس. (۱۳۹۰). مکتب های ادبی؛ تهران: نشرقطره
- مختاریان، بهار. (1392). درآمدی بر ساختار اسطوره ای شاهنامه، تهران: آگه
- پرهام سیروس. (1360). رئالیسم و سوررئالیسم، چاپ اول، تهران: آگاه.
- جوزف کمبل(1397).قدرت اسطوره، ترجمۀ عباس مخبر، چاپ چهاردهم، تهران: نشر مرکز
- منصور ثروت، (1385). آشنایی با مکتب‌های ادبی، تهران :سخن
- عسگر عسگری حسنکلو، (1387).نقد اجتماعی رمان معاصر فارسی: با تاکید بر ده رمان برگزیده، تهران: نشر فروزان
- ضیاءالدین سجادی_طلعت بصاری (1365). سبک‌ها و مکتب‌های ادبی (دُر دری)، تهران: نشر آرمان
- فتوحی، محمود، (1385). ویژگی‌های تصویر سوررئالیستی، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد، شماره 152، سال سی و نهم
- رضایی، سمانه. (۱۳۹۵) . بررسی و تحلیل حضور عناصر فولکلوریک در داستان‌های منیرو روانی‌پور. فصلنامه علمی-پژوهشی نقد ادبی، دانشگاه فردوسی مشهد
- عظیمی‌فر، حسن؛ و رمضانی، زهره. (۱۴۰۳). ویژگی‌های رئالیسم جادویی در مجموعه داستان کنیزو. نشریه تخصصی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرمان
- صابری دریاسری. (1403). واکاوی اسطوره و مؤلفه های رئالیسم بومی و ادبیات اقلیمی در آثار داستانی منیرو روانی پور. فصلنامه علمی- پژوهشی بهار ادب. سال هفدهم، شماره پنجم