ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 1، فروردین 1400 ، شماره پی در پی 59

تشبیه اقلیمی در شعر لرستان

صفحه (103 - 121)
حشمت اله مهرابی ، علی نوری (نویسنده مسئول)، طاهره صادقی تحصیلی ، محمد رضا حسنی جلیلیان
تاریخ دریافت مقاله : خرداد 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : شهریور 1399

چکیده

زمینه و هدف: تشبیه، هسته و زیرساخت خیالهای شاعرانه است. ازطریق تشبیه، بویژه با تأمل در مشبه به ها و وجوه شبه، میتوان به ذهنیت و جهانبینی شاعر پی برد و محیط زندگی او را شناخت. اقلیم و محیط زندگی شاعران، خواسته و ناخواسته در شعر آنان بازتاب مییابد؛ بویژه در تشبیهات آنان. تشبیه اقلیمی تشبیهی است که ارکان آن، بویژه مُشبه به و وجه شبه، غالباً عنصری اقلیمی و بومی است و از عناصر طبیعی و شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقلیمی محل زندگی شاعر اخذ میشود. مسئلۀ این تحقیق چگونگی اثرگذاری اقلیم بر وجوه شبه و مشبه به های شاعران لرستان است.

روش مطالعه: این پژوهش به روش توصیفی– تحلیلی صورت میگیرد و با استناد به شواهد درون‌متنی، به بررسی و تحلیل و مقایسۀ تشبیهات اقلیمی مندرج در شعرهای مردان و زنان بومی سرا و فارسی سرای لرستان میپردازد.

یافته ها: شعر شاعران بومی سرای لرستان نسبت‌به شاعران فارسی سرا از عناصر اقلیمی سرشارتر است؛ تشبیهات اقلیمی هم در شعر زنان و هم در شعر مردان لرستان چشمگیر و پربسامد است؛ ولی هر دسته، به جنبه های خاصی از اقلیم نظر دارند.

نتیجه گیری: از میان تشبیهات اقلیمی بکاررفته در شعر شاعران مورد بحث، تشبیهات ناظر به طبیعت، شامل پوشش گیاهی و درختان، حیوانات، چشم اندازهای طبیعت و حرف و مشاغل لرستان در آثار شاعران مرد، نمود بیشتری دارد؛ اما در تشبیهات اقلیمی مندرج در شعرهای زنان، تأثیر فرهنگ و آداب و رسوم لرستان، جلوۀ بیشتری یافته است. برخی عناصر اقلیمی و بومی در این تشبیهات، ابعادی نمادین و نوستالژیک دارند.

کلمات کلیدی
اقلیم , تشبیه , تشبیه اقلیمی , شاعران لرستان

• «ادبیات اقلیمی»، جعفری، محمد. (1381). کتاب ماه (ادبیات و فلسفه)، سال اول، صص 140- 145.
• اندوه زن بودن، حجازی، خاطره. (1371). تهران: روشنگران.
• اساس الاقتباس. طوسی، خواجه نصیرالدین. (1326). به تصحیح مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.
• اندوه پنهان، علیپور، محمدکاظم. (1382). تهران: سورۀ مهر.
• اندیشه های نو در فلسفۀ جغرافیا، شکوهی، حسین. (1378). تهران: مؤسسۀ جغرافیا و کارتوگرافی گیاه-شناسی.
• بام من، حجازی، خاطره. (1364). تهران: کتاب سیامک.
• بسوی داستان‌نویسی بومی، دستغیب، عبدالعلی. (1376). تهران: حوزۀ هنری.
• پاییز در دستکشهای تو، پنهانی، آفرین. (1393). تهران: هنر رسانۀ اردیبهشت.
• «تشبیه در اقلیم داستان» صادقی شهپر، رضا. (1396). مطالعات زبانی و بلاغی، دورۀ 8، شماره 16، صص 189 – 222.
• تصنیف کوچه های خسته، علیپور، محمدکاظم. (1375). تهران: حوزۀ هنری.
• جنون آب، رئوف، هوشنگ. (1393). تهران: نصیرا.
• خواهش میکنم پیش از من نمیر، حجازی، خاطره. (1369). تهران: گوته.
• دانشنامۀ دانش گستر، فانی، کامران. سادات، محمدعلی. (1393). تهران: دانش گستر روز.
• # درباره نقد ادبی، فرزاد، عبدالحسین. (1376). تهران: قطره.
• دو حنجره آواز، رئوف، هوشنگ. (1393). تهران: نصیرا.
• دیوان اشعار. میرنوروز. (1398). تصحیح و برگردان اسفندیار غضنفری امرایی، خرم‌آباد: شاپورخواست.
• زنگ تر، فیضیان، حامد. (1391). خرم‌آباد: سیفا.
• سفر در مه، پورنامداریان، تقی. (1374). تهران: سخن.
• سمفونی اشک، علیپور، محمدکاظم. (1391). خرم‌آباد: سیفا.
• شعر بی دروغ، شعر بی نقاب، زرین‌کوب، عبدالحسین. (1381). تهران: علمی.
• صد سال داستان‌نویسی در ایران، میرعابدینی، حسن. (1380). تهران: چشمه.
• صور خیال در شعر فارسی، شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1383). تهران: آگه.
• فرهنگ باساک، غلامی، بهادر. (1396). خرم‌آباد: پراکنده.
• فرهنگ عامۀ لرستان، عسکری عالم، علی مردان. (1386). ج1، خرم‌آباد: افلاک.
• فرهنگ فارسی، معین، محمد. (1371). 5 جلدی، تهران: امیرکبیر.
• فرهنگ لری، ایزدپناه، حمید. (1381). تهران: اساطیر.
• فرهنگ و باورهای مردم لرستان، عسکری عالم، علی مردان. (1387). ج2، خرم‌آباد: شاپورخواست.
• فرهنگنامۀ ادب فارسی، انوشه، حسن. (1376). تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
• «گزارشی از داستان نویسی یکساله انقلاب» سپانلو، محمدعلی.
• (1358). اندیشه آزاد، دوره جدید، سال اول، شماره یک، صص 7-9.
• مفتاح العلوم، سکاکی، ابویعقوب یوسف‌بن محمّد. (1420 ق). به تصحیح عبدالحمید الهنداوی، بیروت: دارالکتب العلمیّه.
• مقدمه، ابن خلدون، عبدالرحمان‌بن محمد. (1379). ترجمۀ محمدپروین گنابادی، ج1، تهران: علمی و فرهنگی.
• مکاشفۀ حوا، حجازی، خاطره. (1367). تهران: روشنگران.
• نازگلو خوانده ای، رئوف، هوشنگ. (1392 ). تهران: نصیرا.
• نبض گلوی تاک، رئوف، هوشنگ. (1393). تهران: نصیرا.
• نخستین رمان اقلیمی در داستان نویسی معاصر ایران، صادقی شهپر، رضا. (1389)، کتاب ماه ادبیات، سال چهارم، شمارۀ 40، صص 35 – 39.
• نقد ادبی، زرینکوب، عبدالحسین. (1382). دو مجلد در یک جلد، تهران: علمی.
• و زمین نام دیگر من است، پنهانی، آفرین. (1388). تهران: روزگار.
• واژه‌نامۀ لری، یاوریان، اکبر. (1385). خرم‌آباد: افلاک.