- تعداد نمایش : 807
- تعداد دانلود : 774
- آدرس کوتاه شده مقاله: https://bahareadab.com/article_id/924
سال : 13
شماره : 3
شماره پی در پی : 49
ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13،
شماره 3،
،
شماره پی در پی 49
بررسی سبک‌شناسی نسخۀ خطی منحصربفرد جوامع‌الانشای حسین هروی
صفحه
(19
- 36)
محمّدمهدی خسرویان ، سیّدمرتضی میرهاشمی (نویسنده مسئول)، حبیب الله عباسی ، عصمت خویینی
تاریخ دریافت مقاله
: 20 اسفند 1397
تاریخ پذیرش قطعی مقاله
: 29 خرداد 1398
چکیده
زمینه و هدف: جوامع‌الانشاء اثر حسین هروی از آثار ارجمند عصر تیموری در موضوع ترسّل و مهمترین کتاب دیوانی باقی مانده از عصر سلطان حسین بایقرای ثانی است. از خلال این اثر منشیانه می‌توان تحولات دستگاه دیوانسالاری و مسائل مترتب بر آن را در واپسین دورۀ عصر تیموریان شناسایی کرد. این اثر آگاهی‌های ادبی و تاریخی ارزشمندی را از اوضاع دیوانی اواخر عهد تیموری، که از بارورترین ادوار فرهنگی عصر تیموریان است، پیش روی خواننده میگذارد. تنها یک نسخه از جوامع‌الانشاء در کتابخانۀ نورعثمانیۀ ترکیه نگهداری میشود، تاکنون به زیور طبع آراسته نشده و از هویت صاحب اثر، جز همین نام چیزی دیگر در هیچیک از متون آن عصر دیده نمیشود نگارنده بر آن است که در این مقاله ضمن معرفی اثر، به بررسی خصایص سبکی و ساختاری این اثر بپردازد.<-div><-blockquote>روش مطالعه: این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی، و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است.<-div><-blockquote>یافته ها: بررسی خصایص سبکی این اثر نشان می‌دهد مقدمۀ نامه ها سرشار از آرایه های ادبی و انواع و اقسام صنایع بیانی و بدیعی است و متن نامه ها اندکی ساده تر از آغاز نامه هاست. مهمترین ویژگیهای زبانی جوامع‌الانشاء وفور لغات ترکی و مغولی و عربی و اصطلاحات و عبارات و جمعهای مکسر عربی است. ادبیت نامه ها نیز مرهون استفادۀ نویسنده از انواع کنایات و سجع و موازنه و جناس و واج‌آرایی و تضاد و تنسیق‌الصفات و امثال و اشعار فارسی و عربی و تلمیحات است. در حیطۀ مختصات فکری نیز جبرباوری و ستایش بعضی صوفیان و استناد به سخنان آنها در تعدادی از نامه ها مشهود است.<-div><-blockquote>نتیجه گیری: نثر نامه ها به روال منشآت دیوانی در همۀ اعصار و بالتبع دورۀ تیموری، آکنده از انواع لغات بیگانه، اصطلاحات علوم و فنون از قبیل اصطلاحات نجومی، صنایع ادبی، ساختار بیانی جمله ها بر پایۀ اضافۀ تشبیهی،تلمیح به داستان‌ها ی قرآنی و استفاده از آیات و انواع مترادفات نشانه نثر منشیانۀ پرطمطراق و اوج دشوارنویسی در این نوع ادبی در خطبه و مقدمۀ مکاتیب است.
<-blockquote><-blockquote>
<-div>کلمات کلیدی
جوامع‌الانشاء , حسین هروی , منشآت , ترسّل , نامهنگاریفهرست منابع
- قرآن کریم.
- آتشکدۀ آذر، بیگدلی،آذر،(1337)،چاپ افست، محمدعلی علمی، تهران: طبع جعفر شهیدی
- ادبیات افغانستان در ادوار قدیمه، کهدویی، محمدکاظم،(1384) تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی
- اسناد و مکاتبات تاریخی ایران از تیمور تا شاه اسماعیل، نوایی، عبدالحسین،(1341)، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب
- انواع نثر فارسی، رستگار فسایی، منصور،(1380)، تهران: سمت
- «بررسی سبک ترسّل اسفزاری»، مدبّری، محمود، (1391) فصلنامۀ تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، شمارۀ پیاپی 16
- پیوند سیاست و فرهنگ در عصر زوال تیموریان و ظهور صفویان، فراهانی منفرد، مهدی،(1382)، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
- تاریخ ادبیات در ایران، صفا، ذبیح‌الله، (1383)، تهران: فردوس
- تذکره¬الشعرا، دولتشاه سمرقندی، رمضانی، محمد،(1366)، تهران: کلالۀ خاور
- تذکرۀ روز روشن، مولوی محمد مظفر حسین صبا، (1343)، بهتصحیح و تحشیۀ محمدحسین رکنزادۀ آدمیّت، تهران: کتابخانۀ رازی
- درآمدی بر دیوان سالاری در ایران، تنکابنی، حمید،(1383)، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
- سبک‌شناسی، بهار، محمدتقی،(1370)، تهران: امیرکبیر
- سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، فتوحی، محمود،(1390)، تهران: سخن
- «شگردهای استفادۀ سعدی از آیات قرآن»، امید مجد و الهه آئین،(1391) فصلنامۀ تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال پنجم، شمارۀ اول
- عبهرالعاشقین، روزبهان بقلی (1337)، تصحیح هانری کربن و محمد معین، تهران: انستیتو ایران و فرانسه
- فرهنگ فارسی، معین، محمد،(1350)، تهران: امیرکبیر
- فنّ نثر در ادب پارسی، خطیبی، حسین،(1375)،تهران: زوّار
- فهرست دستنویسهای فارسی کتابخانۀ نورعثمانیه استانبول، حسینی، سید محمدتقی،(1393) تهران: منشور سمیر
- فهرست میکروفیلم‌های کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، دانش‌پژوه، محمدتقی،(1348)،تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران
- فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی(مجلد یکم)، دانش‌پژوه، محمدتقی و علمی انواری، بهاءالدین،(1390)، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
- فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ نورعثمانیه، استانبول، بی‌تا.
- لغتنامه، دهخدا، علی اکبر، (1377)زیر نظر محمد معین، تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران
- مثنوی نویافته‌ای از پوربهای جامی، ایمانی، بهروز، (1387)، گزارش میراث، مهر و آبان، دورۀ دوم، سال سوم، ش 25 و 26
- مجموعه رسائل الإمام الغزالی، ابوحامد غزالی،(1416 ق)، بیروت: دارالفکر
- معارف، بهاءالدین ولد،(1352)، با تصحیحات و حواشی بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: کتابخانۀ طهوری
- معارف، محقق ترمذی، برهان‌الدین حسین،(1377)، با تصحیحات و حواشی بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: نشر دانشگاهی
- مقدمه‌ای بر شناخت اسناد تاریخی، قائم‌مقامی، جهانگیر،(1350)، تهران: انجمن آثار ملی
- نامه‌ها و منشآت، عبدالرحمن جامی، (1378)، مقدمه و تصحیح: عصام‌الدین اورونبایف و اسرار رحمانوف، تهران: میراث مکتوب
- هنر و مردم، دی ماه 1350، شمارۀ 111.