ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 18، شماره 7، مهر 1404 ، شماره پی در پی 113

بررسی سبک محتوایی ترانه های فارسی در تعامل با فرهنگ عامه

صفحه (271 - 291)
غزل کریمی سنگدهی ، رضا ستاری (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : فروردین 1404
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تیر 1404

چکیده

زمینه و هدف: ترانه به معنای متن یک قطعه موسیقی، به این دلیل که بیشترین ارتباط را با عامه مردم دارد، از فرهنگ عامه تغذیه میکند و متقابلاً هم میتواند بر آن اثرگذار باشد. گستردگی و وسعت فرهنگ عامه بقدری است که به هر آن چه به زندگی انسان مرتبط باشد، نفوذ میکند و یا از آن اثر میپذیرد. مطالعه تحولات سبکی ترانه در کنار تحولات فرهنگ عامه، تعاملات این دو مورد را با هم آشکار میکند. هدف این پژوهش بررسی تأثیر ارتباط دوسویه ترانه سرایی و فرهنگ عامه بر سبک محتوایی ترانه های فارسی است و در خلال آن، به تأثیری که ویژگی‎های سبکی ترانه میتوانند بر فرهنگ عامه بگذارند نیز میپردازد.

روش‌ها: پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و با مطالعات و منابع کتابخانه ای انجام شده است. محدوده مورد مطالعه، ترانه های فارسی منشرشده از دهه 1340 شمسی، که سرآغاز شکلگیری جریان ترانه نوین است، تا پایان دهه 1390 هستند.

یافته ها: برخی مؤلفه های فرهنگ عامه، خواه ناخواه سبک محتوایی ترانه ها را تحت تأثیر قرار میدهند؛ مؤلفه هایی همچون باورها و عقاید، جشنها، رسمها و اعیاد، زبان عامه، مسائل روز و... . ترانه با بازتاب این مؤلفه ها، موجب ترویج و زنده نگه داشتن آنها میشود. در مقابل، ترانه نیز با تحول زبان عامه و برخی مفاهیم مانند عشق، و با ترویج ابتذال، بر فرهنگ عامه اثر میگذارد.

نتیجه گیری: ترانه، خود از دل فرهنگ عامه متولد میشود و تحت تأثیر تحولات گوناگون آن شکل میگیرد؛ اما طی یک چرخه ارتباطی، بار دیگر بر فرهنگ عامه اثر میگذارد و حتی میتواند یکی از عوامل پرقدرت مؤثر در تحولات فرهنگی جامعه باشد. تعامل این دو مورد با یکدیگر، به نوعی عرضه و تقاضا شباهت دارد که هرگز متوقف نمیشود.

کلمات کلیدی
ترانه فارسی , سبک محتوایی , فرهنگ عامه , تحولات فرهنگی.

• آقاسی، آناهیتا و دیگران. (1401). مطالعه جامعه شناختی بازنمایی هویت فرهنگی در اشعار موسیقی مردم‌پسند ایران در بین سالهای 1392 تا 1397.مجله راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال یازدهم، شماره 43، صص 433- 407.
• انوری، حسن. (1381). فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.
• خضرایی، امین. (1382). فرهنگ‌نامه امثال و حکم ایرانی. شیراز: نوید.
• رادفر، ابوالقاسم. (1380). جلوه های فرهنگ عامه در ادبیات فارسی. نامه فرهنگ، شماره 39، صص 158-153.
• روح‌الامینی، محمود. (1388). زمینه فرهنگ‌شناسی تألیفی در انسان‌شناسی. چ نهم، تهران: عطار.
• سرایی، جاوید. (1393). ترانه های عامیانه. تهران: موج.
• فاضلی، نعمت‌الله. (1380). فرهنگ عامه و ادبیات عامیانه فارسی. کتاب ماه هنر، شماره 39 و 40، صص 85-82.
• فیروزیان، مهدی. (1389). سبک‌شناسی ترانه های حسین منزوی. فصلنامه سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال سوم، شماره 2، پیاپی 8، صص 148-131.
• قلی‌پور، حسین. و آزادی، روزبه. (1396). زبان‌شناسی ترانه. تهران: ایجاز.
• کاکاوند، فاطمه. (1389). تأثیر فرهنگ عامه بر ادبیات. همایش ملی ادبیات فارسی و پژوهش‌های میان‌رشته ای، دانشگاه آزاد اسلامی واحد پرند.
• کریمی، سعید. (1399). جریان‌شناسی موسیقی مردم‌پسند ایران. تهران: ماهریس.
• موسوی میرکلائی، مهدی. و مهرکی، ایرج. (1398).تحلیل و بررسی ترانه معاصر فارسی.مطالعات زبان و ادبیات غنایی، سال نهم، شماره 33، صص 80-71.
• محجوب، محمدجعفر. (1382). ادبیات عامه ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری. تهران: چشمه.
• نواب‌صفا، اسماعیل. (1381). تصنیف، ترانه و سرود.فرهنگاصفهان، شماره 25 و 26، صص27-22.
• منبع اینترنتی: صفحه آپارات،aparat.com-v-6y9xi - جواب ساسی به پویا.