ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 2، اردیبهشت 1400 ، شماره پی در پی 60

مقایسه سبکی داستان اسکندر در شاهنامه فردوسی و اسکندرنامه نظامی

صفحه (19 - 36)
سیدمرتضی میرهاشمی (نویسنده مسئول)، اردشیر فتحعلی عباسکوهی عباسکوهی ، عفت نقابی
تاریخ دریافت مقاله : خرداد 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : شهریور 1399

چکیده

زمینه و هدف: اسکندر مقدونی در اصل بعنوان یک شخصیت تاریخی مطرح بوده، اما به مرور زمان تبدیل به شخصیتی داستانی شده است. فردوسی در شاهنامه و نظامی در اسکندرنامه، بر اساس همان شخصیت استحاله شده و داستانی اسکندر به موضوع وی پرداختند. در این مقاله کوشیده شده به سبک، تشابه و تفاوتهای داستان اسکندر در شاهنامۀ فردوسی و اسکندرنامۀ نظامی از منظر مبانی فکری، زبانی و ادبی پرداخته شود.

روش مطالعه: روش تحقیق در این مقاله بصورت تحلیلی - توصیفی است.

یافته ها: فردوسی چندان در پی بسط سخن نیست و میکوشد بطریق ایجاز به گزارش کارهای اسکندر بپردازد. اما نظامی درعینحال که با تفصیل به داستان اسکندر پرداخته، در ورای داستان به برخی مقوله های دیگر هم توجه نشان داده است.

نتیجه گیری: در شعر فردوسی، اسکندر سیمایی اسطوره ای و آرمانی یافته اما در شعر نظامی، اسکندر ضمن عبور از مراحل مختلف، از یک شخصیت متعصب، به شخصیتی خردمند و قدیس تحول میپذیرد. در اسـکندرنامۀ نظامی، تصاویر و عناصر‌ بلاغی‌ هـمراه با نکته سنجیها و باریک‌‌بینیهایی است که خاص خود نظامی است.

کلمات کلیدی
فردوسی , نظامی , داستان اسکندر , سبک شناسی

• افشار، ایرج (1343)، اسکندرنامه، تهران: انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: انتشارات آگه.
• شمیسا، سیروس (1375)، کلیات سبک‌شناسی، تهران: انتشارات فردوس.
• شمیسا، سیروس (1382)، سبک‌شناسی شعر، تهران: انتشارات فردوس.
• صفوی، سیدحسن (1364)، اسکندر و ادبیات ایران و شخصیت مذهبی اسکندر، تهران: انتشارات امیرکبیر.
• فردوسی، ابوالقاسم (1395)، شاهنامه، ۵ جلد، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: انتشارات قطره.
• کیوانی، مجدالدّین (1377)، اسکندرنامه، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، جلد ۸، تهران: نشر وزرات فرهنگ و ارشاد.
• الیاس‌بن یوسف (1388)، شرفنامه، نظامی گنجوی، تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: انتشارات قطره.