ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 7، مهر 1399 ، شماره پی در پی 53

سبک فکری شاعران طنزپرداز در دوره پهلوی دوم (مطالعه موردی، وضعیت ادارات)

صفحه (47 - 65)
اسد رجب نواز بیجارپس (نویسنده مسئول)، محمد شفیع صفاری ، رضا سمیع زاده ، سید علی قاسم زاده
تاریخ دریافت مقاله : دی 1398
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اردیبهشت 1399

چکیده

به دلیل وجود برخی معضلات سیاسی- اجتماعی از یکسو و گسترش مطبوعات از سوی دیگر ، عصر پهلوی دوم، دوره رونق طنز در ادبیات فارسی معاصر به شمار میرود. بر اساس یکی از مهمترین نظریه های طنزگویی (انگیزه اصلاح گرایانه)، طنز انتقاد غیرمستقیم از مفاسد و پلیدیهای جامعه، به نیّت اصلاح آنهاست. ما در این مقاله به روش توصیفی، تحلیلی و متّکی بر مطالعات کتابخانه ای، وضعیت ادارات در اشعار طنز دوره پهلوی دوم را بررسی کرده ایم. نتیجه نشان میدهد که هرکدام از طنزسرایان این عصر به فراخور حال و مقامشان، وضعیت ادارات دوره خود را به نقد کشانده اند. دادگستری، مجلس شورای ملی، شهرداریها، اداره پلیس و... از جمله نهادهای اجتماعی هستند که شاعران طنزسرا، به دقّت به آنها پرداخته و معضلات مربوط به آنها را، موشکافانه بررسی کرده اند. اگرچه ممکن است بیشتر طنزهای سیاسی- اجتماعی هرعصری(بویژه طنزهای ژورنالیستی) بیان اوضاع روز یک جامعه باشد، اما یقیناً بعدها بخش مهمّی از تاریخ سیاسی- اجتماعی آن کشور خواهد بود. بنابراین کاوش در طنزهای ادبیات معاصر از بهترین راههای شناخت تاریخ معاصر ایران است.

کلمات کلیدی
نقد اجتماعی , طنز , وضعیت ادارات , پهلوی دوم

• - آخرین نبرد، شاهرودی ،اسماعیل(1330)، تهران، بی نا
• - ادوار شعر فارسی، شفیعی کدکنی، محمد رضا .(1359)،، تهران : توس
• - اسرار و ابزار طنز نویسی، سلیمانی ، محسن(1391)، تهران : سوره مهر
• - اخلاق کارگزاران حکومت از دیدگاه اسلام، میرتاج الدینی، سید محمد رضا (1376) تهران : سازمان تبلیغات اسلامی
• - التفاصیل، توللی، فریدون(1331)، بی جا
• - با چراغ و آینه(در جست و جوی ریشه های تحول شعر معاصر ایران)، شفیعی کدکنی، محمد رضا (1390)، تهران : سخن
• - تاریخ تحلیلی شعر نو، شمس لنگرودی، محمد(1378)، تهران: مرکز
• - تاریخ طنز در ادبیات فارسی جوادی، حسین(1384)، تهران :کاروان
• - تاریخ طنز و شوخ طبعی، حلبی، علی اصغر(1377)، تهران : بهبهانی
• - جامعه شناسی ادبیات، اسکارپیت، رو بر (1384)، ترجمه مرتضی کتبی، تهران : سمت
• - جامعه شناسی در ادبیات فارسی، ستوده، هدایت الله(1378)، تهران، آوای نور
• - دیوان خروس لاری حالت، ابوالقاسم (1370)، تهران، کتابخانه سنایی
• - دیوان ابوالعینک __________(1372)، تهران، کتابخانه سنایی
• - دیوان شوخ __________(1372)، تهران، کتابخانه سنایی
• - شعر بی دروغ شعر بی نقاب، زرین کوب، عبدالحسین(1372)، تهران:علمی و فرهنگی
• - طنز، پلارد، آرتور(1378)، ترجمه سعید سعید پور، تهران :مرکز
• - طنزآوران امروز ایران، صلاحی، عمران و بیژن اسدیپور(1384) تهران: مروارید
• - طنز درباره پهلوی، علومی، محمد علی( 1390)، تهران : سوره مهر
• - طنز و طنزپردازی در ایران، بهزادی، حسین (1378)، تهران: نوبهار
• - فن شعر، ارسطو(1343)، ترجمه دکتر عبدالحسین زرین کوب، تهران : بنگاه ترجمه و نشر کتاب
• - مجموعه آثار، شاملو، احمد(1389)، تهران : نگاه
• - مجموعه آثار محمدعلی افراشته، افراشته، محمدعلی (1358)، به کوشش نصرت الله نوح، تهران : توکا
• - محبوب دیرآشنا، یادنامه ابو تراب جلی، قرشی، عماد الدین(1390)، تهران : دفتر حوزه هنری
• - معانی و بیان، نوروزی، جهانبخش(1376)، شیراز: کوشامهر
• - مکتب های ادبی، سیدحسینی، رضا.(1381)، تهران :نگاه
• - نقد، دیدگاه ها و طنزهای رهی معیری، رهی معیری(1376)، به کوشش محمدباقر نجف زاده بارفروش، تهران: حوزه هنری
• - همیشه استاد، یادنامه ابوالقاسم حالت، قرشی، عماد الدین (1395)، تهران : سوره مهر
• نشریه:
• - نشریه توفیق، سال 1323، شماره 16، سال 1342، شماره 16