ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 7، مهر 1399 ، شماره پی در پی 53

تکنیکهای داستانی در تراژدی سیاوش

صفحه (1 - 22)
اعظم نیک‌آبادی ، محمدعلی داودآبادی (نویسنده مسئول)، علی سروریعقوبی
تاریخ دریافت مقاله : دی 1398
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : فروردین 1399

چکیده

داستان سیاوش یکی از داستانهای شاهنامه است که فردوسی در آن با بهره جویی هنرمندانه از برخی از عناصر داستانی و تکنیکهای داستانپردازی زمینه ساز غنای بیشتر آن گردیده است. سوگ سیاوش دربرگیرندۀ دو داستان عشق ممنوعۀ سودابه و داستان تبعید سیاوش به توران زمین و کشته شدن او به دست افراسیاب است که به نوعی ترکیبی از حماسه و غناست. در این مقاله به بررسی تکنیکهای داستانسرایی شاهنامه با تأکید بر عناصر داستانی در داستان سیاوش پرداخته شده و به روش پژوهش توصیفی-تحلیلی نوشته شده است. در سوگ سیاوش از عنصر گفتگو برای نشان دادن افکار شخصیتها، بسط داستان و پیشبرد وقایع، بیان خصوصیات اشخاص، معرفی روابط میان اشخاص و نسبت آنها، تصویرسازی، مشخص کردن مکان، مشخص کردن زمان و فضاسازی استفاده شده است و نتایج به دست آمده نشان میدهد که فردوسی در این داستان علاوه بر گفتگو از عناصری همچون شخصیت‌ پردازی، کشمکش و پیرنگ در توصیفاتش بهره برده و از تکنیکهایی همچون تعلیق، خوش ‌آغازی، ضرباهنگ، به عقب کشیدن نقطۀ آغاز داستان و ترکیب داستان حماسی با داستان غنایی نیز در پرداخت پیرنگ آن استفاده کرده است.

کلمات کلیدی
پیرنگ , داستان سیاوش , شخصیت ‌پردازی , صحنۀ آغازین , کشمکش , گفتگو

• آفرین سیاوش، کیا، خجسته، 1388، تهران: نشر مرکز.
• از گونه دیگر، کزازی، میر جلال الدین، 1380، چاپ اول، تهران: تهران نشر.
• بررسی عنصر کشمکش در داستان سیاوش، موسوی، سیّدکاظم، 1387، نقد ادبی. سال 1، شماره 3، صص ۱۶۵-۱۹۲.
• تأملی دیگر در باب داستان، پرین، لارسن، 1378، ترجمه محسن سلیمانی، چاپ هفتم، تهران: انتشارات سازمان تبلیغات.
• تحلیل روایی داستان سیاوش براساس الگوی کنشگران اجتماعی ون لیوون، غلامی، ذوالفقار، اسدالهی مائده، 1396، دوفصلنامه زبان و ادبیات فارسی. شماره ۸۳، صص۱۸۷-۲۰۸.
• جستاری در فرهنگ ایران، بهار، مهرداد، 1386، تهران: نشر اسطوره.
• جنبه‌های رمان، فورستر، ادگار مورگان، 1384، ترجمه ابراهیم یونسی،چاپ دوم، تهران: موسسه انتشارات نگاه.
• چگونه ادبیات داستانی را تحلیل کنیم، کنی، دبلیو، پ، 1380، ترجمه مهرداد ترابی‌‌نژاد وهمکاران، تهران: زیبا.
• حماسه سرایی در ایران، صفا، 1374، حماسه سرایی در ایران، چاپ ششم، تهران: انتشارات فردوسی.
• دستور زبان داستان، اخوت، احمد، 1371، اصفهان: نشر فردا.
• روایت‌شناسی داستان سیاوش، فتحعلی عباسکوهی، اردشیر، 1395.
• شاهنامه فردوسی، ابوالقاسم، 1394، به کوشش خالقی مطلق، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن.
• شخصیّت‌پردازی با رویکرد روانشناختی در داستان سیاوش، زارعی، فخری و همکاران. 1394، کاوش‌نامه. شماره 16، صص67-106.
• شناخت عوامل نمایش، مکی، ابراهیم، 1385، تهران: انتشارات سروش.
• فردوسی، زندگی، اندیشه و شعر او، ریاحی، محمد امین، 1375، تهران: انتشارات طرح نو.
• فرهنگ اصطلاحات ادبی، داد، سیما، 1375، تهران: انتشارات مروارید.
• مقدمه‌ای بر ادبیات نقد و نظریه (مفاهیم مهم نقد)، بنت، اندرو و رویل، نیکولاس، 1388، ترجمۀ احمد تمیم‌داری، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت