ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 9، آذر 1399 ، شماره پی در پی 55

معرفی و سبک‎شناسی شهرآشوب بزرگ وحیدالزمان قزوینی

صفحه (191 - 211)
مهدی وفایی جو (نویسنده مسئول)، محمد رضایی ، حمید رضایی
تاریخ دریافت مقاله : اردیبهشت 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : خرداد 1399

چکیده

شهرآشوبها به عنوان یکی از مهمترین آثار در تاریخ اجتماعی و شناسایی عناصر فرهنگ عامیانه ایران به شمار میروند. این آثار که اغلب منظوم هستند، به معرفی مشاغل و حرفه ها در جامعه میپردازند و میتوانند اوضاع اجتماعی و فرهنگی عصر خود را بخوبی ترسیم نمایند و اطلاعات مفیدی در زمینه جامعه شناسی و تاریخی و عناصر فرهنگ عامیانه یک شهر یا منطقه ارائه کنند. منظومه مورد بررسی در این پژوهش و سراینده آن نیز، بنابر شواهد متعلق به روزگار طلایی شهرآشوب سرایی در ادب فارسی و همعصر با سلطان سلیمان صفوی(حکومت1073تا1105ه.ش) است. این اثر در مقایسه با تمام شهرآشوبهای شناسایی شده خطی و چاپی در تاریخ ادب فارسی، با اختلاف بسیار، بزرگترین و عظیمترین شهرآشوب (هم از نظر شمار ابیات و حجم اثر و هم به لحاظ کیفی و هنری-ادبی و شمول بر نکات اجتماعی و کلیّات و دقایق نوع ادبی خود) به شمار میرود. این پژوهش به معرفی این منظومه و سراینده آن و همچنین تحلیل و بررسی مختصات سبکی آن میپردازد. لازم به ذکر است که نسخه خطی مذکور توسط نگارندگان این مقاله تصحیح شده و در دست انتشار است.

کلمات کلیدی
وحیدالزمان قزوینی , شهرآشوب , شعر عصر صفوی , سبک , نسخه خطی

• -الذریعه الی تصانیف الشیعه، طهرانی، شیخ آقابزرگ(1403). الطبعه¬الثالثه، بیروت: دارالاضواء.
• -«انواع شهرآشوب و کهن¬ترین شهرآشوب صنفی»، مهدوی، بتول. بهنام¬فر، محمد. شمس-الدینی، مصطفی(1395). سال هشتم، شماره اول، فنون ادبی، صص 54-43
• -ایهام در شعر فارسی، راستگو، سید محمد (1379)، تهران: سروش
• -آتشکده آذر، بیگدلی، لطفعلی(1336)، تصحیح حسن سادات ناصـری، تهـران: امیرکبیر.
• -تاریخ ادبیات ایران، صفا، ذبیح¬الله( (1378). ج5، چاپ ششم، تهران: فردوس.
• -تاریخ ادبیات در ایران، صفا، ذبیح االله(1364)، چاپ اول، تهران: فردوسی.
• -تأملی در مجمع الاصناف، نصرتی سیاهمزگی، علی(1393). بهار ادب، شماره25، صص410-395
• -تذکره مجمع¬النفائس، علی خان آرزو، سراج الدین(1383). به کوشش دکتر زیب النساء علیخان، چاپ اول، اسلام آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
• -تذکره المعاصرین، حزین لاهیجی، محمد علی بن ابیطالب (1375)، به تصحیح معصومه سالک، چاپ اول، تهـران: نشر سایه.
• -تذکره روز روشن، صبا، حسین( 1343)، به تصحیح محمد حسین رکن زاده آدمیّت، تهران: انتشارات کتابخانه رازی.
• -دیوان اشعار، بیلقانی، مجیرالدین(1358)، تصحیح و تعلیق محمد آبادی، تبریز: انتشارات مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران.
• -سبک خراسانی در شعر فارسی، محجوب، محمدجعفر(بی تا). چاپ دوم، تهران: فردوس.
• -سبک‎شناسی شعر، شمیسا، سیروس(1388)، چاپ چهارم، تهران: فردوس
• -شهرآشوب در شعر فارسی، گلچین معانی، احمد(1346). چاپ اول، تهران: امیرکبیر.
• -شهرآشوب ملاطغرای مشهدی، اثری نوآورانه، مرتضوی بیستگانی، زهرا. نوریان، سید مهدی(1396). سال دهم، شماره چهاردهم، بهار ادب، صص81-65
• -شهرآشوب، لسانی شیرازی(1345) گردآورنده: دکتر سید رضا مجتهد زاده، مشهد: چاپحانه دانشگاه مشهد.
• -فرهنگ آنندراج، آنندراج. محمدپاشا(1336). تصحیح محمد دبیرسیاقی، چاپ دوم، تهران: خیام.
• -فرهنگ سخنوران،خیام¬پور، عبدالرسول(1393). ج2، تهران: طلایه.
• -کاروان هند، گلچین معانی، احمد(1364). چاپ اول، مشهد: مؤسسـه چـاپ و انتشـارات آستان قدس رضوی.
• -لغت نامه، دهخدا، علی اکبر(1377). ج5. تهران: چاپخانه دانشگاه تهران.
• -مجمع الفصحا، هدایت، رضا قلی خان (1382) تصحیح مظاهر مصفا، چاپ دوم، تهـران: امیرکبیر.
• -معانی و بیان، همایی، جلال¬الدین، (1373 )، موسسه نشر هما
• -مکتب وقوع در شعر فارسی، گلچین معانی، احمد(1374). ویرایش دوم، مشهد: دانشگاه فردوسی.
• -منشآت؛ وحید قزوینی، محمد طاهر (1125ق) [نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی]
• -نتائج الافکار، گوپاموی، قدرت االله(1387)، تصحیح یوسف بیگ باباپور، چاپ اول، قم: نشر مجمع ذخایر اسلامی.
• -نسخه خطی کلیّات، وحیدی قزوینی، شماره1161 موجود در کتابخانه مجلس شورای اسلامی.،
• وضع کشور شاهنشاهی ایران در زمان شاه سلیمان صفوی، سانسون(1346). به اهتمام و ترجمه دکتر تقی تفضلی، تهران: ابن سینا
• -نقد ادبی در سبک هندی؛ فتوحی، محمود(1385) تهران: انتشارات سخن
• -شاعر آیینه¬ها، (بررسی سبک هندی و شعر بیـدل)، شـفیعی کـدکنی، محمـد رضـا (1366)، تهـران: آگـاه
• -سبک‎شناسی شعر، شمیسا، سیروس(1388). چاپ چهارم، تهران: فردوس