ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 9، آذر 1399 ، شماره پی در پی 55

سبک‌شناسی «فیه مافیه» و «مجالس سبعۀ» مولانا (در سطح ادبی؛ مقایسۀ تمثیل)

صفحه (167 - 190)
مرجان علی اکبرزاده زهتاب (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : فروردین 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اردیبهشت 1399

چکیده

تمثیل که با مصداقی کردن مفاهیم ذهنی جایگاه خاصی در ادبیات تعلیمی و عرفانی پیدا کرده است، از نظرگاه سبک ‌شناسی نیز به عنوان یکی از آرایه ها در سطح ادبی قابل بررسی است. مصادیق ملموس راه سریع و مناسبی برای تفهیم آموزه های اخلاقی و اندیشه های عرفانی است. در میان عرفای پارسیگوی، مولانا گوی سبقت را در تمثیلهای عرفانی ربوده است. او در مثنوی معنوی، فیه ما فیه، مجالس سبعه و مکاتیب آراء خود را به زینت تمثیل آراسته تا مفاهیم عمیق عرفانی تقریب ذهن مخاطبان و اهل ذوق شود. در پژوهش حاضر، با شیوۀ کتابخانه ای، به گونه ای تحلیلی- توصیفی به مدد شواهد مثال و سرانجام ارائۀ جدول به بررسی مفاهیم و ساختار تمثیلهای عرفانی دو کتاب «فیه ما فیه» و «مجالس سبعه» پرداخته شده، نیز به این پرسش پاسخ داده شده است که «در تمثیلهای این دو کتاب، پیوند میان ارکان تمثیل یعنی: مثال (مصداق) با ممثل (مفهوم) چگونه است؟» حوزه های معنایی تمثیلات در سه سطح خداشناسی، انسان شناسی و هستی شناسی جای گرفته اند که انسان شناسی بیشترین فراوانی را دارد و موضوع عرفان و معرفت بیشترین بسامد را شامل میشود.

کلمات کلیدی
مولانا , تمثیل , فیه ما فیه , مجالس سبعه

• -قرآن کریم.
• -المعجم فی معاییر اشعار العجم، قیس رازی، شمس الدین محمد (1373) به کوشش سیروس شمیسا، تهران: فردوس.
• -بیان، شمیسا، سیروس (1379) چاپ هشتم. تهران: فردوس.
• -ترجمان البلاغه، رادویانی، محمدبن عمر(1949) به اهتمام احمد آتش، استانبول: ابراهیم.
• -حدیقه الحدیقه و طریقه الشریعه، سنایی، ابوالمجد (1359) تصحیح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
• -فرهنگ آنندراج، شاد، م‍ح‍م‍د پ‍ادش‍اه‌ب‍ن‌ غ‍لام‌ م‍ح‍ی‍ی‌ال‍دی‍ن (1335) تهران: خیام.
• -فیه ما فیه(اسرار الجلالیه، دیدگاه¬های مولانا در فقه و حکومت اسلامی)، ثروتیان، بهروز(1389) چاپ اول، تهران: مهتاب.
• -فیه ما فیه (شرح کامل گفتارهایی از مولانا جلال الدّین بلخی)، زمانی، کریم (1390) تهران: معین.
• -فیه ما فیه، مولوی، جلال¬الدین محمد بلخی (1389) تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، چاپ چهارم، تهران: نگاه.
• -فیه ما فیه (و پیوستهای نویافته)، مولوی، جلال¬الدین محمد بلخی(1390) تصحیح توفیق هـ. سبحانی، چاپ سوم، تهران: کتاب پارسه.
• -گزیدۀ فیه ما فیه (مقالات مولانا)، محی الدین الهی قمشه¬ای، حسین (1366) چاپ اول، تهران: انقلاب اسلامی.
• -مثنوی، مولوی، جلال¬الدین محمد بلخی (1373) شرح جعفر شهیدی، ج 3 و 4، تهران: علمی و فرهنگی.
• -مجالس سبعه، مولوی، جلال¬الدین محمد بلخی (1379) تصحیح توفیق هـ. سبحانی، چاپ سوم، تهران: کیهان.
• -مناقب العارفین، افلاکی، شمس¬الدین احمد (1362) به کوشش تحسین یازیجی، تهران: دنیای کتاب.
• -مولویه بعد از مولانا، گولپینارلی، عبد¬الباقی(1366) مترجم توفیق هـ. سبحانپور، تهران: کیهان.