ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 5، مرداد 1399 ، شماره پی در پی 51

معرفی و نقدی بر نسخۀ خطی «جُنگ اسکندر میرزای تیموری»

صفحه (135 - 156)
موسی وصفی قراولخانه ، امید مجد (نویسنده مسئول)، محمد رضایی ، حسین کیا
تاریخ دریافت مقاله : پاییز 1398
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : پاییز 1398

چکیده

از منابع بسیار مهم در زمینۀ معرفی شاعران فراموش شده و یا بازیابی و تصحیح برخی از اشعار از دست رفته یا مغلوط، جُنگ‌هایی هستند که از سده های پیشین برجای مانده است. سبب تحریر این جُنگ‌های ارزشمند گاه علاقۀ شخصی و گاه امر اُمرا و سلاطین نامجو و هنرپرور است. چنانکه جُنگ حاضر به دستور «جلال الدّین امیرزاده اسکندر بهادر خان» و بنام وی نگاشته شده است؛ در اینگونه موارد کاتبانِ درباری که از سواد قابل توجهی برخوردار بوده اند و از همه مهمتر به سبب حضور در دربارِ شاهانِ فضل دوست به منابع دست اوّل روزگار خود دسترسی داشته اند، برای انجام این امر مهم استخدام میشده اند. لذا چنین میتوان نتیجه گرفت که اینگونه جُنگها از آن جهت که به دیوانهایِ کهن بسیاری از شاعران متقدّم دسترسی داشته اند و نیز به سبب اینکه کاتبان آنها افراد فاضلی بوده اند که گاهی با شاعرانِ هم عصر خود ملاقات یا مکاتبه داشته اند، بسیار مهم هستند. امّا بلا شک، ورود اشتباه در نسخه های خطّی و بویژه جُنگها که از گستردگی و تنوع بسیاری برخوردارند معمول بوده، لذا باید با دقّت نظر بیشتری به سراغ آنها رفت. هدف از نگارش این مقاله نیز معرفی و نقد جُنگ اسکندر میرزای تیموری، یافتن محلّ اوراق مفقود شده و جای اصلی اوراق جابه جا شده و بررّسی ویژگیهای محتوایی آن است. نیز با توجّه به اینکه آقای اصغر مهدوی و ایرج افشار در سال 1365 نخستین مقاله را دربارۀ این جُنگ نوشتند و مندرجات آن را فهرست کردند، لازم دیدیم که به آن مقاله نیز بپردازیم و اشکالاتی را که آن مقاله در نوشتن نام شاعران و... دارد مورد بررسی قرار دهیم.

کلمات کلیدی
نسخۀ خطی , جُنگ اشعار , اسکندر میرزای تیموری , جنگ های قرن نهم

• جُنگ اسکندر میرزای تیموری؛ کتابخانۀ ملی انگلستان به شمارۀ 27261:
• http:--www.bl.uk-manuscripts-Viewer.aspx?ref=add_ms_27261
• «اشعار نویافتۀ شاعران قدیم کرمان در سفینۀ سعد الهی»، چترایی، مهرداد (1392) مجلۀ آینۀ میراث، شمارۀ 53، صص 67-96.
• «دیوان ظهیر فاریابی در سفینۀ تبریز»، جلال¬پور، حسین (1394) متن شناسی ادب فارسی دانشگاه سمنان (علمی پژوهشی)، دورۀ جدید، شمارۀ1، (پیاپی 25)، ص 93-114.
• «فهرست جُنگ اسکندر میرزای تیموری» افشار، ایرج و مهدوی، اصغر (1365) مجلۀ فرهنگ ایران زمین؛ شمارۀ 26؛ ص 190-205.
• اقبالنامه، نظامی گنجوی (1381) تصحیح برات زنجانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• خمسۀ خواجو کرمانی، خواجو کرمانی (1370) تصحیح سعید نیاز کرمانی، کرمان: انتشارات دانشگاه شهید باهنر کرمان.
• دیوان اشعار، حسن دهلوی (1383) تصحیح: احمد بهشتی شیرازی و حمیدرضا قلیچ خانی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
• دیوان اشعار، خاقانی شروانی (1316) تصحیح علی عبدالرسولی، تهران: انتشارات چاپخانۀ سعادت.
• دیوان اشعار، عمید لویکی (1985) تصحیح دکتر نذیر احمد، لاهور: انتشارات مجلس ترقّی ادب.
• دیوان اشعار، فریدالدّین عطار نیشابوری، (1368) تصحیح تقی تفضّلی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
• دیوان اشعار، فریدالدّین عطار نیشابوری، (1339) تصحیح سعید نفیسی، تهران: انتشارات کتابخانۀ سنایی.
• دیوان اشعار، ناصر بخاری، (1353) تصحیح مهدی درخشان، تهران: انتشارات نوریانی.
• دیوان اشعار، نزاری قهستانی (1371) تصحیح مظاهر مصفّا، تهران: انتشارات علمی.
• فهرستوارۀ کتابخانۀ مینوی، دانش¬پژوه، محمّد تقی و افشار، ایرج (1374) تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
• کلیّات ابن یمین، ابن یمین فریومدی (1318) تصحیح سعید نفیسی، تهران : انتشارات مروّج.
• کلیّات ابن یمین، ابن یمین فریومدی (1344) به تصحیح حسینعلی باستانی راد، تهران: انتشارات کتابخانۀ سنایی.
• کلیّات عراقی، فخرالدّین عراقی (بی¬تا) تصحیح سعید نفیسی، تهران: انتشارات کتابخانۀ سنائی.
• نفحات الأنس من حضرات القدس، عبدالرحمان جامی، نورالدّین (1386) تصحیح محمود عابدی، تهران: انتشارات سخن.
• هفت پیکر، نظامی گنجوی (1389) تصحیح حسن وحید دستگردی، تهران: انتشارات زوّار.