ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 5، مرداد 1399 ، شماره پی در پی 51

بررسی سطح فکری داستانهای دهه های سی و چهل (بررسی موردی جهل و خرافه گرایی)

صفحه (91 - 113)
سیده فاطمه یاوری ، رقیه رضایی (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : تابستان 1398
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تابستان 1398

چکیده

شناخت زمینه های فکری صاحبان آثار هنری، به خصوص ادبیات داستانی، از طریق مطالعه در چگونگی بازتاب عوامل فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ... در آثار آنها امکان پذیر است. بررسی و تحلیل آثار نویسندگانی چون: جلال آل احمد، صادق هدایت و غلامحسین ساعدی، ضمن اینکه شگردهای هنری آنها را در داستان نویسی آشکار میکند، میتواند به کشف گوشه ای از سطوح فکری آنها، به عنوان نویسندگان دهه های سی و چهل نیز منجر شود. در این پژوهش سعی بر آن است تا با برگزیدن داستانهایی از نویسندگان مدنظر، به واکاوی سطوح فکری آنها (در زمینه جهل و خرافه گرایی) بپردازیم تا بتوانیم به پاسخ این پرسش برسیم که این نویسندگان، جهل و خرافه گرایی را در چه زاویه ای و با چه نگاهی در داستانهای خود منعکس کرده اند؟ نتایج، حاکی از آن است که این داستان نویسان به عنوان نویسندگان برجسته دهه های سی و چهل، در داستانهایشان، سنت و مدرنیته، پیشرفت و عقب ماندگی و جهل و آگاهی افراد جوامع را در تقابل با یکدیگر، به سبک واقع گرایی به نمایش میگذارند، تا با نفوذ به درونیات افراد، انسانهایی را به تصویر بکشند که به علت جهل و بیسوادی و تمایل به تقلید کورکورانه از فرهنگ گذشتگان، مغلوب افکار و اتفاقاتی میشوند که ذهن و فکر آنها گنجایش و ظرفیت درکشان را ندارد.

کلمات کلیدی
جهل , خرافه , سطح فکری , جلال آل احمد , صادق هدایت , غلامحسین ساعدی , دهه های سی و چهل

• انسانشناسی عمومی، عسکری خانقاه، اصغر - کمالی، محمد شریف (1380). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
• بررسی عناصر داستان ایرانی، حداد، حسین (1384). تهران: سوره مهر.
• بر مزار صادق هدایت، اسحاق پور، یوسف (1380). ترجمه باقر پرهام. تهران: آگاه.
• بوف کور، هدایت، صادق (1331). تهران: سینا.
• ترس و لرز، ساعدی، غلامحسین (1377). تهران: قطره.
• تیپ‎شناسی شخصیتهای جلال آل احمد و تطبیق آن با نظریه کنش کتقابل نمادی هربرت بلومر، منبری، شهلا (1390). پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور واحد تهران جنوب. استاد راهنما: دکتر احمدعلی جعفری. استاد مشاور: دکتر فاطمه توکلی.
• حاجی آقا، هدایت، صادق (1356). تهران: جاویدان.
• خرافات از دیدگاه عقل، دین و روانشناسی، شیربیگی، محمد (1394). تهران: کتاب اطهر.
• خرافه‏گرایی: چیستی و چرایی و کارکردها، صالحی امیری، رضا (1387)، تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.
• داستان نویسان معاصر ایران، قاسم زاده، محمد (1383). تهران: هیرمند.
• در آیینه نقد، دستغیب، عبدالعلی (1387). تهران: حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
• دید و بازدید، آل احمد. (1382). تهران: آدینه سبز.
• رئالیسم جادویی، باورز، مگی آن(1393). ترجمه عباس ارض پیما. تهران: نشانه.
• روانشناسی خرافات، جاهودا، گوستاو (1371). ترجمه محمدنقی براهنی. تهران: آسیم.
• روانشناسی خرافات، شعیبی، فاطمه (1392). تهران: انتشارات الکترونیکی.
• ریشه های روانشناختی خرافات، ملاباشی، آمنه (1383). مجله پیام زن، ش14(6). صص96-122.
• زن، دین، اخلاق از دو نظرگاه مختلف، سعداوی، نوال (1384). تهران : سازمان تبلیغات اسلامی شرکت جاپ و نشر بین الملل.
• زن زیادی، آل احمد، جلال (1356). تهران: فردوس.
• شکلهای سرمایه. بوردیو، پی یر (1389). ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان. به کوشش کیان تاجبخش. تهران: تیراژه
• صدسال داستان نویسی (ج1و2)، میرعابدینی، حسن (1377). تهران: چشمه.
• عزادارن بیل، ساعدی، غلامحسین (1391). تهران: نگاه.
• علویه خانم وولنگاری، هدایت، صادق (1338). تهران: امیرکبیر.
• فرهنگ اشارات و اساطیر، یاحقی، جعفر (1375). تهران: سروش.
• فرهنگ فارسی، فروتن، مجید (1370)، تهران: مهتاب.
• فرهنگ فارسی، معین، محمد (1382)، تهران: امیرکبیر.
• فرهنگ عمید، عمید، حسن (1365). ج2. تهران: امیرکبیر.
• کتاب‏الحیوان، جاحظ، عمروبن بحر (بی تا). بیروت: افست.
• کثرت قومی و هویت ملی ایرانیان. صدر، ضیا و علیرضا صرافی (1377). تهران: اندیشه نو.
• مکتبهای ادبی (ج 2)، سیدحسینی، رضا. (1381). تهران: نگاه.
• مرد اثیری، عطایی راد، حسن و جلال قیامی میرحسینی (1380). تهران: روزگار.
• نقد آثار جلال آل احمد، دستغیب، عبدالعلی (1390). تهران: خانه کتاب.
• نقد آثار غلامحسین ساعدی، دستغیب، عبدالعلی (1354). تهران: چاپار.
• نفرین زمین، آل احمد، جلال (1384). تهران: گهبد.
• نقد آثار صادق هدایت، دستغیب، عبدالعلی (1357). تهران: سپهر.
• نیرنگستان، هدایت، صادق (1357). تهران: جاویدان.
• هفتاد سخن، از گوشه و کنار ادبیات فارسی، ناتل خانلری، پرویز (1369). تهران: طوس.
• یک چاه و دو چاله، آل احمد، جلال (1376). تهران: فردوس.