فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 10، شماره 1، بهار 96 ، شماره پی در پی 35

مخالف خوانی یکی از ویژگیهای سبکی صائب تبریزی ( بررسی موردی : مخالف خوانی گل در شعر او)

صفحه (304 - 324)
عفت نجار نوبری (نویسنده مسئول)، علی‌محمد سجادی ، مهدی ماحوزی ، محمود طاووسی
تاریخ دریافت مقاله :
تاریخ پذیرش قطعی مقاله :

چکیده
«سنّت ادبی» جریانی تکرار شونده در شعر است که مورد پسند اهل ادب قرار گرفته و شعرا به تقلید از قدما بدان تمسّک میجویند. در سبک هندی، رفته رفته تکرار بی رویه، موجب ملال و بی میلی صاحبان ذوق میشود و شخصی با قریحه چون صائب تبریزی، در مسیر خلاف این سنت حرکت کرده، به ابداع و نوآوری شاعرانه دست میزند. تلاشی که صائب پس از اشباع مضمونهای شعر عصر تیموری بدان دست یافت، سبب شد تا او همانند سایر شاعران مخالف خوانی سنتهای ادبی را پیش بگیرد و مضمونهایی بکر و تازه را در شعر وارد کند. در میان مخالف خوانیهای صائب، گل جایگاه ویژه ای دارد. گاه صائب با نگاهی تازه بر معشوق، او را بر گل برتری داده و گاه با در نظر گرفتن صفات و ویژگیهایی تازه که به گل نسبت میدهد به آفرینش مضامینی بکر از طریق مخالف خوانی دست میزند. در این نوشتار برآنیم تا بر اساس مخالف خوانی با گل، دریابیم صائب با داشتن نگاهی تازه و ذره بینی چگونه و از چه زوایایی، به گل نگریسته و کدام صفات را برای آن در نظر گرفته است. با بررسی و تحلیل این عنصر میتوان به ارزش هنری اشعار صائب و دامنۀ خیال او دست یافت. همچنین دریافت که کاربرد حسن تعلیل، پر بسامدترین صور خیال به کار رفته در مخالف خوانی، شگردی است که صائب در نواندیشیهای خود آن را به کار میگیرد تا مخاطب، جهان را دیگرگونه ببیند.

کلمات کلیدی
بلاغت , سبک شناسی , صائب تبریزی , مخالف خوانی , گل