فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 12، شماره 1، بهار 98 ، شماره پی در پی 43

پیوند عشق و زیبایی در آثار عطار نیشابوری

صفحه (85 - 102)
سکینه رسمی (نویسنده مسئول)، سید علی هاشمی عرقطو
تاریخ دریافت مقاله : زمستان 96
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : بهار 97

چکیده
مکتب جمالیه در عرفان ایرانی و اسلامی با استفاده از دستاوردهای حکمت یونانی و اشراق شرقی و به ویژه با بهره گیری از حکمت ایران باستان، در قرون نخستین اسلامی و با ابتکار شخصیتی احتمالا ایرانی به نام ابوحلمان (قرن سوم هجری) شکل گرفته و با استفاده از تعالیم قرآنی به مکتبی بزرگ در عرفان اسلامی تبدیل شده است. مهمترین اصول فکری این مکتب ایجاد خلقت بر مبنای عشق حق‏ تعالی به حسن خویش و زیبا بودنِ تمام مخلوقات است و به دنبال تبیین ارتباط میان «عشق» و «زیبایی» نیز میباشد. عطار نیشابوری، به زعم تنی چند از پژوهشگران حوزه عرفان، از بزرگان این مکتب محسوب میشود. در این مقاله پاره ای از مهمترین اندیشه های جمالی عطار مانند «عشق فرزند حُسن» و «زیبا دانستنِ هستی» در مثنویهای او مورد بررسی قرار میگیرد تا خطّ فکری عطار از این منظر و رویکرد این نوع اندیشه در خلقِ آثارش مشخّص گردد. با بررسی مثنویهای عطّار از این منظر، تمایل او به اندیشه های جمالیه، مشخّص میشود.

کلمات کلیدی
عطار , مثنوی , زیبایی , فرقه جمالیه , عشق

• ارزش میراث صوفیه، زرین کوب، عبدالحسین (1379)، چاپ ششم، تهران: امیرکبیر.
• اسرارنامه، عطار نیشابوری، فریدالدین محمد (1386)، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
• الفرق بین الفرق، بغدادی، عبدالقاهر (1368)، قم: دارالاسلام.
• الکافی، ثقه الاسلام کلینى (1365)، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
• الهی نامه، عطار نیشابوری، فریدالدین محمد (1387)، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
• امثال و حکم، دهخدا، علی‎اکبر (1386)، ج3، چاپ چهاردهم، تهران: امیرکبیر.
• «اندیشه های برخی عارفان جمال پرست در فرهنگ و تمدن امروز»، صیادکوه، اکبر (1384)، مجله علوم انسانی شیراز، شماره سوم، صص1- 14.
• اوحدالدین کرمانی و حرکت اوحدیه، بایرام، میکائیل (1379)، ترجمه منصوره حسینی، تهران: مرکز.
• اوستا، دوستخواه، جلیل (1379)، چاپ سوم، تهران: اساطیر.
• بحار الأنوار، مجلسى، محمدتقی (1404 ه.ق)، بیروت: مؤسسه الوفاء.
• حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه، سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم (1387)، تصحیح و تحشیه مدرس رضوی، چاپ هفتم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• دریای جان، ریتر، هلموت (1379)، ترجمه مهرآفاق بایبوردی، چاپ دوم، مشهد: الهدی.
• دیوان، سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم (1385)، باتصحیح و تعلیقه مدرس رضوی، چاپ ششم، تهران: انتشارات سنائی.
• دیوان رباعیات، کرمانى، ‏اوحد الدین (1366)، تصحیح احمد ابو محبوب‏، چاپ اول، تهران: سروش.
• رویت ماه در آسمان، پورجوادی، نصرالله (1375)، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
• زیبایی پرستی صوفیانه، علی زرگر، سیروس (2013م)، ترجمه حسن لاهوتی، امریکا: انتشارات دانشگاه کالیفرنیای جنوبی.
• شرح التعرّف، مستملی بخاری، اسماعیل (1366)، تصحیح محمد روشن، تهران: اساطیر.
• شرح فصوص الحکم (القیصرى)، قیصرى‏، داود (1375)، تصحیح سید جلال الدین آشتیانى‏، چاپ اول، تهران: 1375.
• عرفان سهرودی و زیبایی پرستی، افراسیاب‏پور، علی اکبر (1387)، فصلنامه تخصصی عرفان، شماره 16، صص 31-13.
• غزلیات شمس، مولوی، جلال الدین محمد بلخی (1387)، مقدمه و توضیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن، جلد 1.
• غم و شادی عرفانی و کیفیت آن در دیوان سنایی، صفاری، محمد شفیع، شهرامی، محمد باقر (1392)، پژوهشنامه ادب غنایی، سال یازدهم، شماره 20، صص 61-42.
• کشف الأسرار و عده الأبرار، رشید الدین میبدى، ابوالفضل (1371)، تصحیح علی‎اصغر حکمت، ج‏3، تهران: امیرکبیر.
• کلیات عراقی، عراقی، فخرالدین (1375)، تصحیح سعید نفیسی، تهران: کتابخانه سنایی.مجموعه مقالات و اشعار استاد فروزانفر، فروزانفر، بدیع الزمان (1351)، مقاله «سعدی و سهروردی»، به کوشش عنایت الله مجیدی، تهران: کتابفروشی دهخدا.
• مرصاد العباد، نجم رازی، عبدالله بن محمد (1371)، به اهتمام محمدامین ریاحی، چاپ چهارم، تهران: علمی فرهنگی.
• مصیبت نامه، عطار نیشابوری، فریدالدین محمد (1386)، تصحیح و تعلیقات -محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
• مونس العشاق، سهروردی، شهاب الدین (1366)، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران: مولی.