فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 12، شماره 1، بهار 98 ، شماره پی در پی 43

پارادوکس(متناقض نما) در شعر طنز انقلاب اسلامی

صفحه (23 - 41)
نعمت الله ایرانزاده (نویسنده مسئول)، همایون علیدوستی
تاریخ دریافت مقاله : زمستان 96
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : بهار 97

چکیده
متناقض‌نمایی یا پارادوکس، از برجسته ترین شگردهای ادبی و از عوامل بلاغت‌افزایی در سخن است که موجب میشود کلام از شکل عادی خود فاصله بگیرد و تأثیر بیشتری بر مخاطب بگذارد. این ترفند بلاغی نقش قابل‌توجهی در شکل‌گیری شعر طنز دارد و از مناسبات ساختاری و محتوایی در این گونۀ زبانی به شمار میرود. بسامد بالای پارادوکس، صرف‌نظر از برخی آسیبهای زبانی، نشانگر پویایی اندیشه و تطور زبانی در شعر طنز انقلاب اسلامی است. در این جستار که به منظور تبیین رویکردهای کمّی و کیفی متناقض‌نما در شعر طنز این دورۀ ادبی و به روش استقرایی مبتنی بر تحلیل محتوایی صورت گرفته، از شیوه های کاربرد پارادوکس در آثار شاعران طنزپرداز انقلاب اسلامی رمزگشایی شده است. کشف اندیشه های شاعرانۀ مبتنی بر پارادوکس و شیوه های بیان آنها به زبان طنز و نشان‌دادن میزان ابداعات زبانی و نوآوریهای فکری و ادبی، از دیگر ویژگیهای این پژوهش است. بررسی این موضوع میتواند موجب روشن‌سازی بخشهایی از کارکردهای تصویری و بلاغی در شعر طنز انقلاب اسلامی شود .

کلمات کلیدی
طنز , شعر انقلاب اسلامی , متناقضنمایی , ابداع زبانی , نوآوری فکری

• از آسمان سبز. هراتی، سلمان. (1368). چاپ دوم. تهران: انتشارات حوزۀ هنری.
• 2- از نخلستان تا خیابان. قزوه، علیرضا. (1376). تهران: نشر حوزۀ هنری.
• اُملت دسته‌دار. فیض، ناصر. (1393). چاپ هفتم. تهران: انتشارات سورۀ مهر.
• آینه‌های ناگهان. امین‌پور، قیصر. (1388). چاپ چهاردهم. تهران: نشر افق.
• برداشت آخر. صدر، رؤیا. (1384). تهران: نشر سخن.
• بلاغت تصویر. فتوحی، محمود. (1385). تهران: نشر سخن.
• پیاده آمده بودم. کاظمی، محمدکاظم. (1370). تهران: نشر حوزۀ هنری.
• تحلیل نقد، فرای،نورتروپ(1377). ترجمه صالح حسینی، تهران، نشر نیلوفر.
• «تناقض‌نمایی در قصاید خاقانی». حسن‌پور آلاشتی، حسین. (1386). نشریۀ دانشکدۀ ادبیات تبریز. شمارۀ 201. صص 1 - 18.
• دستور زبان عشق. امین‌پور، قیصر. (1387). چاپ ششم. تهران: انتشارات مروارید.
• سبک‌شناسی. فتوحی، محمود. (1390). تهران: نشر سخن.
• سکتۀ ملیح. بیابانکی، سعید. (1393). تهران: انتشارات شهرستان ادب.
• شعر طنز امروز ایران. نبوی، ابراهیم. (1379). تهران: نشر نی.
• صبحتان به خیر مردم. قزوه، علیرضا. (1391). تهران: انتشارات کتاب نشر.
• فرهنگ اصطلاحات ادبی. داد، سیما. (1371). تهران: انتشارات مروارید. 16- فیض بوک، فیض ناصر .(1394) چاپ هشتم ،انتشارات سوره مهر .
• قهوۀ قندپهلو. مهدی‌نژاد، امید. (1389). تهران: نشر سورۀ مهر.
• کاکتوس. علی‌دوستی، همایون. (1388). شهرکرد: انتشارات آصف.
• گزینه اشعارطنزآمیز. صلاحی، عمران. (1391). چاپ هفتم. تهران: انتشارات مروارید.
• گزینه اشعار قیصر امین پور، امین پور ،قیصر .(1383). تهران ،انتشارات مروارید
• گلها همه آفتاب گردانند، امین پور ،قیصر (1386). چاپ نهم ،تهران ،انتشارات مروارید
• «متناقض‌نما در شعر سبک آذربایجانی». اسکویی، نرگس. (1393). نشریۀ متن‌پژوهی ادبی. شمارۀ 61. صص 107 – 134.
• «متناقض‌نما در شعر صائب تبریزی». گلی، احمد. (1387). پژوهشهای ادبی. سال پنجم. شمارۀ بیستم. صص 131 - 159.
• «متناقض‌نما در غزلیات حافظ». وزیله، فرشید. (1386). کتاب ادبیات ماه. شمارۀ 4. صص 39 - 46.
• متناقض نمایی در شعر فارسی. چناری، عبدالامیر(1377)، تهران: نشر فرزان
• مخزن‌الأشرار. احمدی، عباس. (1394). تهران: انتشارات سورۀ مهر.
• نظریه ادبی. ایگلتون، تری.(1368). ترجمه عباس مخبر، تهران، نشر مرکز.
• نظریۀ طنز بر بنیاد متون برجستۀ طنز فارسی. تجبّر، نیما. (1390). تهران: انتشارات مهر ویستا.
• نقد ادبی و دموکراسی. پاینده، حسین.(1388). تهران: چاپ دوم ، نشر گلشن.
• هِی شعرِ تَر انگیزد. بیابانکی، سعید. (1393). تهران: نشر سپیده‌باوران.