فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 11، شماره 3، پاییز 97 ، شماره پی در پی 41

مثنوی وامق و عذرای اسیری و سبک شعری آن (بر اساس نسخه منحصر بفرد کتابخانه فاتح – استانبول)

صفحه (225 - 245)
دکتر علیرضا قوجه زاده(نویسنده مسئول)، صدیقه جایروند، دکتر معصومه خدادادی
تاریخ دریافت مقاله : پاییز 96
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : پاییز 97

چکیده
اسیری از جمله شاعران توانمند سده دهم هجری و از شاعران دربار عثمانی است که علیرغم خلاقیتّها و ذوق شعریش تقریباً گمنام مانده است. اسیری به تقلید از نظامی، خمسه ای سروده که پنجمین مثنوی وی منظومه «وامق و عذرا» بر وزن و بحر خسرو و شیرین نظامی، در شرح عشق وامق، پسر قاآن، شاه ساسانی به عذرا دختر فغفور چین است که تاکنون به چاپ نرسیده است. نسخه منحصر به فرد این منظومه به شماره 4141 درکتابخانه فاتح استانبول نگهداری میشود. نگارنده در این پژوهش برآن است تا با بهره جستن از ابیات منظومه، ضمن معرفی شخصیت اسیری به بررسی و تحلیل عناصر و مؤلفّه های سبکی تشکیل دهنده این مثنوی بپردازد. بررسیهای به عمل آمده حاکی از آنست که اسیری شاعری تواناست و اشعارش سرشار از انواع صورخیال و ترکیب سازیهای فراوان است. توجه به لغات و مضامین عامیانه، اصطلاحات علمی و اشارات قرآنی و داستانی دراین منظومه مشهود است . هدف از این پژوهش، پاسخ به این دو پرسش اصلی است : 1 .اسیری کیست و خلاّقیتها و نوآوریهای وی در حوزه ادبی و فرهنگی چگونه است؟ 2. آیا اسیری سبک مستقلی داشته یا خیر و تأثیر پذیری وی از شاعران گذشته تا چه اندازه است؟

کلمات کلیدی
اسیری , وامق و عذرا , سبک شناسی , قرن دهم , نسخه خطی

• انواع شعر فارسی ، رستگار فسایی، منصور، مباحثی در صورتها و معانی شعر کهن پارسی، شیراز، نوید،1373.
• بلاغت تصویر، فتوحی رود معجنی، محمود، تهران، سخن، 1385
• بوستان، سعدی،شیخ مصلح الدین، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، چاپ هفتم، تهران، خوارزمی، 1381.
• تذکره صبح گلشن، سلیم بهوپالی، سید علی حسن خان، تصحیح مجتبی برزآبادی فراهانی، تهران، اوستا فراهانی،1390 .
• تذکره نفایس المآثر،کامی قزوینی،تحقیق و تصحیح سعید شفیعیون،تهران،کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی،1395.
• خسرو و شیرین، نظامی، الیاس، تصحیح بهروز ثروتیان، تهران ، امیرکبیر،1386.
• دانشنامه ادب فارسی در آناتولی و بالکان، انوشه، حسن، تهران، ج6، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،1375.
• رساله لوایح، الهمدانی، عین القضاه، تصحیح و تحشیه رحیم فرمنش، چاپ چهارم، تهران، منوچهری، 1379.
• سبک شناسی شعر ،شمیسا،سیروس، چاپ ششم، تهران، فردوس، 1379 .
• شاعر آینه ها و بررسی سبک هندی و شعر بیدل، شفیعی کدکنی، محمد رضا، چاپ سوم ،تهران، آگه، 1371.
• شرح غزلیات حافظ، ثروتیان، بهروز، 4 جلد، چاپ اول، تهران، نگاه ، 1388.
• شعر بی دروغ، شعر بی نقاب، زرین کوب، عبدالحسین، چاپ هفتم، تهران، علمی، 1372.
• غزل های سعدی، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، چاپ اول، تهران، سخن، 1385.
• فهرست دستنویسهای فارسی کتابخانه فاتح(استانبول)، حسینی، سید محمد تقی، تهران،کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، 1392.
• گلستان، سعدی، شیخ مصلح الدین، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، چاپ ششم، تهران، خوارزمی، 1381.
• گلستان هنر، قمی، قاضی احمد، تصحیح و اهتمام احمد سهیلی خوانساری، چاپ چهارم، تهران ، منوچهری1383.
• مجموعه آثار فارسی احمد غزاّلی، به تصحیح احمد مجاهد، تهران، انتشارات دانشگاه تهران ،1376.
• منطق الطیر، عطار، فریدالدین، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمد رضا شفیعی کدکنی،چاپ دهم، تهران، سخن ،1389.
• موسیقی شعر، شفیعی کدکنی، محمد رضا، تهران، آگه،1395.
• نگاهی به روند نفوذ و گسترش زبان و ادب فارسی در ترکیه، مفتاح، الهامه، وهاب ولی،تهران، شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی،1374.
• وامق و عذرا، عنصری، ابوالقاسم حسن بن احمد عنصری،تصحیح مولوی محمد شفیع، به سعی احمد ربانی،پنجاب، دانشگاه پنجاب،1967.
• نفوذ زبان وادبیات فارسی در ترکیه دوره آل عثمان، نخجوانی، حسین، دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، شماره 61، 1341،صص187-191.
• وامق و عذرا(1)، تربیت، محمدعلی، آینده ، سال دوم، شماره 7، آبان 1306.
• وامق و عذرا (2)، ارمغان، سال دوازدهم، شمار ه 8، آبان 1310.