ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 18، شماره 3، خرداد 1404 ، شماره پی در پی 109

تنهایی، انواع و علل آن در اشعار سیاوش کسرایی

صفحه (97 - 114)
سیدعلیرضا کشفی‌نیا ، احمد طحان (نویسنده مسئول)، محمدمهدی ترابی‌خواه جهرمی
تاریخ دریافت مقاله : مرداد 1403
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آبان 1403

چکیده

زمینه و هدف: سیاوش کسرایی از شاعران برجسته ادبیات معاصر است که محتوای تنهایی، به تدریج و با تغییرات زندگی و مهاجرت از ایران، در شعرش فراوانی پیدا میکند. در این مقاله، تنهایی در شعر او با هدف تحلیل علل، انواع آن و واکنش شاعر در مواجه با آن بررسی شده است. این بررسی، با تقسیم بندی تنهایی با نظریات اروین یالوم و لارس اسونسن انجام گرفته است.

روشها: در این تحقیق با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به مطالعات کتابخانه ای به بررسی محتوای تنهایی در اشعار سیاوش کسرایی پرداخته شده است. جامعه آماری تحقیق مجموعه اشعار کامل کسرایی است.

یافته ها: کسرایی شاعری است که در آغاز با اندیشه های حزبی با بنمایۀ امید شعر میسراید و بر طبق نظرات یالوم و اسونسن فقط تنهایی موقعیتی و بین فردی ناشی از فراق دوستان و درگذشت عزیزان در شعرش دیده میشود. این تنهایی عمیق نیست و با محتوای مقاومت و امید آمیخته است اما بعد از مهاجرت از ایران، با اندوه از کوچ اجباری، غم غربت، فروپاشی نظام کمونیستی و بر باد رفتن امیال و آرزوهای حزبی و قطعی شدن فراق یاران، تنهایی او عمیق میگردد و به انزوا میرسد که بر طبق نظرات یالوم و اسونسن دچار تنهایی مزمن و درون فردی و سرانجام با پوچی و یأس از تنهایی انسان در جهان به تنهایی شناختی و اگزیستانسیال میرسد. تنهایی مزمن و درون فردی در شعر او عمیق است و به تدریج بعد از سرودهای سالهای 1362 آغاز میشود و تا پایان شاعری ادامه میباید.

نتیجه گیری: محتوای تنهایی در شعر کسرایی با رویکرد منفی آمده است که ناشی از فراق، درگذشت عزیزان، غم غربت، عدم توفیق در خواسته ها و آرمانها میباشد. در مواجه با تنهایی، او ابتدا با روحیه امیدوارانه شعر میسرود اما به تدریج بعد از مهاجرت از ایران این محتوا فراوانی یافته است و از آن دچار اندوه و یأس و انزوا گشت. تنهایی بین فردی که قبل از مهاجرت در شعرش دیده میشود در این دوره بیشتر شد. با انزوا در غربت و عدم توفیق در خواسته هایش به تنهایی درون فردی و مزمن رسید. در مواردی نیز به خاطر انتخاب آرمان‌های حزبی به پوچی و تنهایی اگزیستانسیال روی آورد.

کلمات کلیدی
تنهایی , سیاوش کسرایی , مهاجرت , یالوم , اسونسن

• اسونسن، لارس. (1397). فلسفۀ تنهایی. ترجمۀ خشایار دیهیمی. تهران: فرهنگ نشر نو.
• پاز، اکتاویو. (1381). دیالکتیک تنهایی. ترجمۀ خشایار دیهیمی. تهران: لوح فکر.
• جمعی از پژوهشگران (1390) حزب توده از شکل گیری تا فروپاشی، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی.
• رحیمزاده، سوسن، پوراعتماد، حمیدرضا، عسکری، علی، حجت، محمدرضا (1390) «مبانی مفهومی احساس تنهایی: یک مطالعۀ کیفی»، فصلنامۀ روانشناسی تحولی، دورۀ هشتم، شماره 30، صص 141 ـ 123.
• زرقانی، مهدی. (1391). چشم انداز شعر معاصر ایران، تهران: ثالث.
• شریفی، فیض. (1391). شعر زمان ما(سیاوش کسرایی). تهران: نگاه.
• شمس لنگرودی، محمد. (1397). تاریخ تحلیلی شعر نو. 3جلدی، تهران: مرکز.
• عابدی، کامیار. (1395). شبان بزرگ امید (زندگی و شعر سیاوش کسرایی). تهران: ثالث
• فروم، اریک. (1397). گریز از آزادی. ترجمۀ عزت‌الله فولادوند. تهران: مروارید.
• کسرایی، سیاوش.(1391). مجموعۀ اشعار. تهران: نگاه.
• یالوم، اروین د. (1395). روان درمانی اگزیستانسیال. ترجمۀ سپیده حبیب. تهران: نی.