ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 9، آذر 1402 ، شماره پی در پی 91

تحلیل شخصیت مردان در رمان شازده احتجاب از هوشنگ گلشیری بر اساس آرای کهن-الگویی جین شینودا بولن

صفحه (77 - 93)
غلامحسین خلیل‌پور ، شاهپور شهولی کوه (نویسنده مسئول)، سیدعلی سهراب‌نژاد
تاریخ دریافت مقاله : آذر 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اسفند 1401

چکیده

زمینه و هدف: تا کنون نظریه های متنوعی در شاخه های گوناگون علمی دربارۀ مقولۀ شخصیت مطرح شده که آرای جین شینودا بولن از آن جمله است. او با رویکردی کهن الگویی و نظرداشت اسطوره های یونانی، به بازنمایی ابعاد جدیدی از هر شخصیت بر مبنای صفاتی که دارند، پرداخته است. نظرات بولن در ارائۀ خوانشی نوین از متون داستانی و شخصیتهای حاضر در آن، تأثیری مطلوب دارد. به این اعتبار، در پژوهش حاضر، شخصیتهای رمان شازده احتجاب از هوشنگ گلشیری بر اساس آرای کهن الگویی شینودا بولن بررسی شده است.

روش مطالعه: روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی و تحلیلی است که به شکل کتابخانه ای و با مطالعۀ منابع، فیشبرداری، و طبقه بندی مطالب صورت پذیرفته است.

یافته ها: در کلیت این مجموعه شاهد نفوذ کهن الگوهای پوزیدون، زئوس، آرس و دیونوسوس در دنیای درون و بیرون شخصیتها بوده ایم که برآیند این اثرگذاری گاهی مثبت و گاهی منفی بوده است.

نتیجه گیری: نتایج نشان داده است که شازده احتجاب (خسرو) و پدربزرگ پیچیده ترین شخصیتها در رمان مذکور هستند و نشانه هایی از کهن‌الگوی زئوس (قدرت طلبی) و آرس (جنگجو و خشن) را دارند. آن دو قدرت طلب، تندخو و خشن هستند و تمایلی به زیردست بودن ندارند. البته ویژگی زئوسی در شخصیت پدربزرگ بسیار برجسته است، اما شازده احتجاب در این زمینه نوسانهای بسیاری دارد. در شخصیت شازده کهن الگوی پوزیدون (عواطف انفجاری و غرایز) نیز نمود پیدا میکند؛ او از نگاه تحقیرآمیز بالا به پایین نسبت به دیگران جهت پنهان کردن ضعفهای شخصیتی خود بهره میبرد. در مجموع کهن الگوهای غالب در این رمان، زئوس و آرس در شخصیتهای شازده، پدربزگ و فخرالنساء میباشند.

کلمات کلیدی
هوشنگ گلشیری , شازده احتجاب , شخصیت , جین بولن , کهن الگو.

• اسنودن، روث، (1392)، یونگ؛ مفاهیم کلیدی، ترجمۀ افسانه شیخ الاسلام زاده، تهران: عطایی. ص123.
• بولن، جین شینودا، (1386)، نمادهای اسطوره ای و روانشناسی زنان، ترجمۀ آذر یوسفی، چاپ چهارم، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
• بولن، جین شینودا، (1394)، انواع مردان، ترجمۀ فرشید قهرمانی، چاپ هفتم، تهران: بنیاد فرهنگ و زندگی. صص19- 49-50.
• بولن، جین شینودا، (1396)، انواع زنان، ترجمۀ نیلوفر نواری، چاپ دوم، تهران: بنیاد فرهنگ و زندگی. صص17-18.
• بولن، جین شینودا، ، (1393)، نمادهای اسطوره ای و روانشناسی مردان، ترجمۀ مینو پرنیانی و پرتو پارسی، چاپ سوم، تهران: آشیان.
• بیات، حسین، (1386)، داستان‌نویسی جریان سیال ذهن، تهران: علمی و فرهنگی، ص10.
• جانسون، رابرت الکس، (1395)، تحلیل کاربردی خواب و رؤیا، ترجمۀ نیلوفر نواری، چاپ سوم، تهران: بنیاد فرهنگ و زندگی. ص17.
• حسینی، صالح، (1372)، بررسی تطبیقی خشم و هیاهو و شازده احتجاب، تهران: نیلوفر. ص100.
• طاهری، فرزانه و عظیمی، عبدالعلی، (1380)، همراه با شازده احتجاب، تهران: نشر دیگر. صص18-19-34.
• گلشیری، هوشنگ، (1368)، شازده احتجاب، تهران: نیلوفر.
• مورنو، آنتونیو، (1386)، یونگ، خدایان و انسان کامل، چاپ چهارم، تهران: نشر مرکز. ص319.
• یاحقی، محمدجعفر و همکاران (1396)، «الگوی سفر قهرمانی از نگاه پسایونگی و کاربرد آن در تحلیل متون ادبی»، مجلۀ پژوهشهای نقد ادبی و سبک شناسی، شمارۀ 27. ص177.