فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 11، شماره 2، تابستان 97 ، شماره پی در پی 40

میزان و چگونگی کاربرد استفاده از اصطلاحات عامیانه و کنایات در شعر دوره قاجار با بررسی ده شاعر و تکیه بیشتر بر ایرج میرزا

صفحه (65 - 85)
زهرا اسفندیاری پور ، احمد خاتمی(نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : زمستان 1395
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : بهار 1396

چکیده
بی تردید کیفیت ادبی هر عصر بستگی تمام به اوضاع سیاسی و اجتماعی آن عصر دارد. شاعران دوره قاجار از پیشگامان و از مردمی ترین شاعران معاصر ایران است. بخش وسیعی از ادبیات عامه اصطلاحات عامیانه و کنایات است که در میان مردم متداول است و زبان این اصطلاحات چون اختصاص به عامه مردم دارد. محاوره ای است. و این آثار جزو سرمایه های معنوی هر ملت و میراث اجتماعی یک قوم، یا یک جامعه است. به همین خاطر نباید در بوته فراموشی قرار گیرند. مقاله حاضر در بر دارنده نتیجه پژوهشی است که در مجموعه آثار شاعران دوره قاجار از جمله صبا، وصال، قاآنی شیرازی، فروغی بسطامی، یغمای جندقی، سروش اصفهانی، ایرج میرزا، فتح الله خان شیبانی، محمودخان ملک الشعراء، شوریده شیرازی به منظور شناسایی اصطلاحات عامیانه و کنایات در اشعار شاعران با حدود تقریبی 141،876 بیت انجام شده است که ایرج میرزا با 927 اصطلاح عامیانه رتبه نخست و فروغی بسطامی با 61 اصطلاح عامیانه رتبه آخر را به خود اختصاص داده اند.

کلمات کلیدی
ادبیات عامه , ایرج میرزا , اصطلاحات عامیانه , کنایات عامیانه

• از صبا تا نیما، آرین پور، یحیی، تهران: انتشارات زوّار
• انواع ادبی، شمیسا، سیروس، چاپ هشتم، تهران، 1380.
• دیوان ابونصر فتح الله خان شیبانی کاشانی، کرمی، احمد، تهران: ما. 1371.
• دیوان اشعار ملک¬الشعراء فتحعلی¬خان صبا، صبا، فتحعلی خان. محمد علی نجاتی، تهران، اقبال. 1341.
• دیوان حکیم قاآنی شیرازی، با تصحیح و مقدمه به قلم محمد جعفر محجوب، چاپ موسوی. 1336.
• دیوان حکیم قاآنی شیرازی، حکیم قاآنی شیرازی، میرزا حبیب، بالتصحیح و مقدمه به قلم و ... 1336.
• دیوان سروش اصفهانی، به اهتمام محمد جعفر محجوب، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر، 1340.
• دیوان کامل ایرج میرزا، به اهتمام محمد جعفر محجوب، تهران: اندیشه، 1353.
• شعری بی دروغ، شعر بی نقاب، زرین کوب، عبدالحسین، تهران: انتشارات علمی، 1392.
• غزلیات فروغی بسطامی، فروغی بسطامی،. به اهتمام منصور مشفق، چاپ دوم، تهران: صفی علیشاه. 1362.
• فرهنگ عوام یا تفسیر امثال و اصطلاحات زبان پارسی، امینی، امیرقلی، تهران: مؤسسه علی اکبر علمی
• فرهنگ فارسی عامیانه، نجفی، ابوالحسن، چاپ اول، تهران: نیلوفر، 1387.
• فرهنگ فارسی معین، معین، محمّد، به اهتمام عزیزالله علی زاده، محمود نامنی، تهران: نامن، 1384.
• فرهنگ فشرده سخن، انوری، حسن، چاپ هفتم، تهران: سخن، 1390.
• فرهنگ کنایات سخن، انوری، حسن، چاپ سوم، تهران: سخن، 1390.
• فرهنگ لغات عامیانه، جمالزاده، محمّدعلی، تهران: سخن، 1382.
• کلیات دیوان شوریده شیرازی، به اهتمام دکتر خسرو فصیحی، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران- مک گیل ، 1389.
• کلیات دیوان وصال شیرازی. وصال شیرازی، محمد شفیع. محمّد عباسی، کتابفروشی فخر رازی. 1362.
• کلیات محمود خان ملک الشعراء. محمودخان ملک¬الشعراء، محمود بن محمّد حسین. به تصحیح حسن عاطفی، افشین عاطفی، تهران: آران و بیدگل: آثار جاودانه. 1385.
• مجموعه آثار یغمای جندقی. یغمای جندقی، میرزا رحیم. با کوشش نصرت¬الله نوح، تهران: آرمان. 1385.
• معتقدات و آداب ایرانی از عهد صفویه تا دوره پهلوی، ماله، هانری، مهدی روشن ضمیر، تهران: شفیعی، 1391.