ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 1، فروردین 1402 ، شماره پی در پی 83

معرفی جُنگ شمارۀ 3423 Arabic کتابخانۀ ملی فرانسه

صفحه (105 - 125)
فیروزه هاشمی فشارکی ، مهرداد چترایی عزیزآبادی (نویسنده مسئول)، محبوبه خراسانی ، شهرزاد نیازی
تاریخ دریافت مقاله : فروردین 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تیر 1401

چکیده

زمینه و هدف: اشتمال جنگها و سفینه‎ها بر اشعار شاعران مختلف که بعضی گمنام و ناشناسند، علاوه بر آنکه این آثار را همردۀ دیوانها و تذکره ها و تاریخ ادبیاتها قرار داده است، نشان‌دهندۀ ذائقه ادبی مردم در زمان فراهم آمدنشان است. به همین جهت سفینه های شعری از منابع مهم تصحیح دیوان شاعران به حساب می‌آیند. یکی از این جنگها، جنگ اشعار شمارۀ 3423 کتابخانۀ ملی فرانسه است که بوسیلۀ کاتبان متعدد در فاصلۀ قرن نهم تا سیزدهم هجری فراهم آمده است. در این پژوهش مهمترین ویژگیهای این جنگ مورد بررسی قرار گرفته است.

روش مطالعه: تحقیق حاضر پژوهشی نظری است که به شیوۀ اسنادی ـ تطبیقی انجام شده است. جامعهۀ موردمطالعه دستنوشتۀ جنگ اشعار شمارۀ 3423 کتابخانۀ ملی فرانسه در پاریس، معتبرترین دیوانهای اشعار شاعرانی که از آنها در این اثر شعر درج شده و تذکره ها و تاریخ ادبیاتهای چاپ شده است. بدین معنی که بمنظور دست یافتن به یافته های بیشتر که بیانگر ارزش ادبی این جنگ است، مقایسه ای تطبیقی میان ابیات این جنگ و دیوانها، تاریخ ادبیاتها و تذکره ها صورت گرفته است.

یافته ها: در گردآوری این جنگ بیش از هشت کاتب نقش داشته اند. بررسی اشعار موجود در این اثر نشان میدهد که قریب به یک‌سوم اشعار این جنگ، نویافته است و گزینشهای نو، معرفی شاعران ناشناس و کمترشناخته شده و ابهام‌زدایی و اصلاح برخی ابیات بر ارزش این مجموعه افزوده است. اشعار موجود در این جنگ بیانگر علاقۀ شعری کاتبان این عهد و میزان شهرت شاعران در قرن نهم است.

نتیجه گیری: جمع‌آوری این جنگ بوسیلۀ کاتبان متعدد، موجب افزایش میزان اشعار نویافته شده است. علاوه براین بررسی اشعار این جنگ نشان میدهد شعر شاعران بنامی چون حافظ، مولوی، سعدی، سنایی، انوری، و خاقانی در قرن نهم همچنان مورد پسند مردم بوده است. علاوه براین اشعار ابن یمین فریومدی و قاضی نظام الدین اصفهانی که از شاعران متأخر این جنگند، در قرن نهم از شهرت قابل‌توجهی برخوردار بوده است. گزینشهای نو از دیوان شاعران متقدم و متأخر در این اثر موجب افزایش غنای معنایی و رفع ابهام و اصلاح برخی ابیات در دیوانها و تذکره های چاپی شده است.

کلمات کلیدی
تصحیح , نسخۀ خطی , جنگ شمارۀ 3423 , شعر نویافته , گزینش نو.

• ابن رسول، محمدرضا، (1397)، «گزینشی نو وگزیده های نویافته از دیوان حافظ»، مجلۀ پیام بهارستان، شمارۀ 113، صص 82-37.
• انوشه، حسن، (1376)، فرهنگنامۀ ادبی فارسی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صص 176 و 471.
• بخارایی، ناصر، (1353)، دیوان اشعار ناصر بخارایی، به مقدمۀ مهدی درخشان، تهران: بنیاد نیکوکاری نوریانی، ص 190.
• بخاری، محمد، (1985)، مناهج الطالبین و مسالک الصادقین، تهران: مولا، ص 166.
• حافظ، شمس الدین محمد، (1374)، دیوان حافظ، به تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: اساطیر، صص 4 و 9.
• دهلوی، امیرخسرو، (1361)، دیوان، به تصحیح سعید نفیسی، چاپ دوم، تهران: جاویدان، ص 386.
• دهلوی، امیرخسرو، (1362)، خمسه، تصحیح امیر احمد اشرفی، تهران: شقایق، ص 234.
• شیخ بهایی (عاملی) بهاءالدین محمد، (1361)، دیوان، به تصحیح سعید نفسی، تهران: چکامه، ص 167.
• علوی عاملی، محمد عبدالحسیب بن احمد، (1384)، قواعد السلاطین، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوراى اسلامى، ص 328.
• عمربن محمود، حمیدالدین ابوبکر، (1960)، مقامات حمیدی، تهران: کتابفروشی تأیید، ص 6.
• فاریابی، ظهیرالدین، (1380)، دیوان، به کشش امیرحسن یزدگردی، به اهتمام اصغر دادبه، تهران: قطره، ص 93.
• فریومدی، ابن یمین، (1344)، دیوان اشعار، به تصحیح حسینعلی باستانی راد، تهران: سنایی، ص 328.
• مرعشی، ظهیرالدین، (1333)، تاریخ طبرستان، رویان و مازندران، به اعتمام عباس شایان، تهران: چاپخانۀ فردوسی، ص 134.
• مشتاق مهر، رحمان و بافکر، سردار، (1395)، «شاخصهای محتوایی و صوری ادبیات غنایی»، پژوهش‌نامۀ ادب غنایی، (26) 4، صص 302-183.
• نظامی گنجه ای، (1335)، کلیات دیوان، تصحیح وحید دستگردی تهران: امیرکبیر، ص 140.
• یارشاطر، احسان، (1393)، تاریخ ادبیات فارسی، ترجمۀ مجدالدین کیوانی، تهران: سخن، ص 280.
• یاری گلدره، سهیل، (1392)، اشعار نویافتۀ ابن سینا، کتاب ماه ادبیات، شمارۀ 196، صص 44-41.