ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 10، دی 1401 ، شماره پی در پی 80

سطوح بلاغی خیال در تصاویر شعری «دشت ارژن» از سیمین بهبهانی

صفحه (197 - 211)
حمیرا خانجانی ، مریم محمودی (نویسنده مسئول)، مرتضی رشیدی
تاریخ دریافت مقاله : آذر 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اسفند 1400

چکیده

زمینه و هدف: در این مقاله تصاویر شعری دفتر «دشت ارژن» سیمین بهبهانی، از منظر بلاغت تصویر و کیفیت تصاویر از منظر لایه های درونی و برونی و نیز نگاه شاعر در عرصۀ خیال‌پردازی و تصویرسازی بررسی شده است. پرسش اصلی این پژوهش آن است که تصاویر شعری سیمین بهبهانی در دفتر دشت ارژن از نظرگاه خیال و سطوح ادراکی و گذر از لایه های سطحی و میانی تخیّل آنها به لایه های درونی و عمیق چگونه است.

روش مطالعه: پژوهش حاضر مطالعه ای نظری است که به شیوه توصیفی تحلیلی انجام شده است. محدوده و جامعه موردمطالعه دفتر دشت ارژن از مجموعه اشعار سیمین بهبهانی است.

یافته ها: سیمین بهبهانی از جمله شاعران معاصری است که در شکل و قالب به شعر سنتی وفادار مانده است؛ اما در بسیاری موارد دیگر از شاعران نوپرداز محسوب میشود. تصویرپردازی یکی از شگردهای او در این باره است. او هم در بکارگیری عناصر سازندۀ تصویر و هم در شیوۀ ارائۀ تصاویر شعری شیوه و سبک خاصی دارد.

نتیجه گیری: پس از بررسی لایه های مختلف تصویر در دو حوزه تصویر سطح و تصویر اعماق و معرفی تصاویر اثباتی و اتفاقی با ذکر نمونه هایی برای هرکدام، این نتیجه حاصل شد که تصاویر شعری این دفتر، بیشتر از نوع تصاویر اعماق و اتفاقی است. ویژگیهای تصویر رمانتیسم نیز در این اشعار بسامد قابل توجهی دارد.

کلمات کلیدی
سیمین بهبهانی , بلاغت تصویر , رمانتیسم , تصویر اثباتی , تصویر اتّفاقی , تصویر سطح , تصویر اعماق

• براهنی، رضا (1371). طلا در مس. چاپ سوم. تهران: کتاب زمان.
• بهبهانی. سیمین .(1398). مجموعۀ داستانها و یادنوشتها. چاپ سوم. تهران: نگاه.
• بهبهانی. سیمین. (1385). مجموعه اشعار. چاپ سوم. تهران: نگاه.
• جعفری جزی، مسعود .(1387). سیر رمانتیسم در اوپا. تهران: نشر مرکز.
• دلبری، حسن؛ و مهری، فریبا. (۱۳۹۴). سطوح بلاغی خیال در تصاویر شعر معاصر، فنون بلاغی. (1) 7، صص 74 -86.
• زرین کوب، حمید. (۱۳۶۷). مجموعه مقالات. تهران: علمی و معین.
• شایگان، داریوش. (153). بتهای ذهنی و خاطره ازلی. تهران: امیرکبیر.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1387). ادوار شعر فارسی. چاپ پنجم. تهران: سخن.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا. (۱۳91). صور خیال در شعر فارسی. چاپ پانزدهم. تهران: آگاه.
• طاهری، قدرت الله. (1393). بانگ در بانگ. تهران: علمی.
• فتوحی رودمعجنی، محمود. (1384). تصویر رمانتیک، پژوهشهای ادبی. شمارۀ 9و 10: صص 180-151.
• فتوحی رودمعجنی، محمود. (1386). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
• هاوکس، ترنس (1377). استعاره. ترجمۀ‌ فرزان طاهری. تهران: نشر مرکز.
• ولک، رنه و وارن، آوستن (1373). نظریۀ ادبیات. ترجمۀ ضیاء موحد و پرویز مهاجر. تهران: علمی و فرهنگی.
• الیافی، نعیم. (1983). تطور الصوره الفنیه فی الشعر العربی الحدیث. دمشق: اتحاد الکتاب العرب.