ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 9، آذر 1400 ، شماره پی در پی 67

بررسی بینامتنی رمان نوجوان «کابوس ماهان» نوشتۀ مجید شفیعی

صفحه (69 - 85)
فرزانه مونسان (نویسنده مسئول)، علی صفایی
تاریخ دریافت مقاله : مهر 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : دی 1399

چکیده

زمینه و هدف: بینامتنیت یکی از تکنیکهایی است که میتواند به خلق رمانهای جدید بر پایۀ متون کهن کمک کند. مطالعات بینامتنی یکی از رویکردهای مهم در پژوهشهای ادبی معاصر است و طبق آن، هر متن ادبی، بازخوانش و زایشی از آثار ادبی پیشین یا معاصر است. مجید شفیعی، از نویسندگان برجستۀ حوزۀ کودک و نوجوان کشور و برنده چندین جایزۀ ادبی، از جمله کسانی است که به این قالب ادبی روی آورده است. رمان «کابوس ماهان»، نوشتۀ مجید شفیعی، بر پایۀ بینامتنیت و در پی بکار گرفتن شیوه ای تازه در روایت و گریز از شیوه های سنتی است.

روش مطالعه: پژوهش پیش رو، مطالعه ای نظری به شیوۀ کتابخانه ای است که محدوده و جامعۀ مورد مطالعۀ آن هفت پیکر نظامی و کابوس ماهان را در برمیگیرد.

یافته ها: درونمایه ستم‌ستیزی و زیاده خواهی در دو داستان و استفادۀ نمادین از نور در مقابل ظلمت از مفاهیم مشترکی است که با آن روبرو هستیم و استفاده از رنگ و نور نیز با بسامد بالایی که دارد، وجوه بینامتنی را در اثر فوق قوت بخشیده است.

نتیجه گیری: شفیعی از بینامتنیت صریح تعمدی و بینامتنیت ضمنی بر پایۀ هفت پیکر در این اثر خویش استفاده کرده است و از شگردهای داستان‌پردازی و مفاهیم مشترک نیز بهره برده است.

کلمات کلیدی
بینامتنیت صریح , بینامتنیت ضمنی , هفت پیکر نظامی , کابوس ماهان , مجید شفیعی

• بررسی تطبیقی محورهای سه‌گانۀ بینامتنیت ژنت و بخشهایی از نظریۀ بلاغت اسلامی، صباغی، علی. (1391). فصلنامۀ پژوهشهای ادبی، (38) 9، صص 62-67.
• بینامتنیت، آلن، گراهام. (1389). ترجمۀ پیام یزدانجو. تهران: نشر مرکز.
• پژوهشی در اساطیر ایران، بهار، مهرداد (1375). تهران: آگه.
• ترامتنیت مطالعۀ روابط یک متن با دیگر متنها، نامورمطلق، بهمن. (1386) پژوهشنامۀ علوم انسانی. شمارۀ 56. صص 136-137.
• راز اعداد، شیمل، آنه ماری (1389). ترجمۀ فاطمه توفیقی. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
• روانشناسی رنگها، لوشر، ماکس (1370). ترجمۀ لیلا مهردادپی. تهران: حسام.
• سهروردی و مکتب اشراق، امین رضوی، مهدی. (1377). ترجمۀ مجدالدین کیوانی. تهران: نشر مرکز.
• عناصر داستان، میرصادقی، جمال (1367). چاپ دوم. تهران: شفا.
• فرهنگ اصطلاحات ادبی، داد، سیما (1385). تهران: مروارید.
• فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، آبرامز، ام.اچ. (1384) ترجمۀ سعید سبزیان. تهران: راهنما.
• فرهنگ فارسی، معین،‌ محمد (1364). جلد اول. تهران: ‌امیرکبیر.
• فرهنگ‌خواه، محمدرسول. (1376)، شیطان در ادبیات، ویرایش مهدی احمدی، تهران: پیام.
• کابوس ماهان، شفیعی، مجید (1392). تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• لیلی و مجنون، نظامی، الیاس‌بن یوسف (1379). تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی حوزۀ هنری.
• مبانی نشانه‌شناسی، چندلر، دانیل (1386). ترجمۀ مهدی پارسا. تهران: سورۀ مهر.
• مجموعه مصنفات شیخ اشراق، سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1372). تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
• هفت پیکر. نظامی، الیاس‌بن یوسف (1393). تصحیح و شرح با واژه نامه و مقدمه از حسن وحید دستگردی. تهران: قومس.
• هنر رنگ. ایتن، یوهانس (1382). ترجمۀ عربعلی شروه. تهران: یساولی.