ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 12، اسفند 1399 ، شماره پی در پی 58

بازتاب مؤلفه های ادبیات عامه شیراز در ادبیات داستانی معاصر (مطالعه موردی: پانزده مجموعه داستان کوتاه و پنج رمان)

صفحه (203 - 221)
علی قنواتی ، مصطفی ندیم (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : فروردین 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : مرداد 1399

چکیده

ادبیات داستانی معاصر نگاه ویژه ای به عناصر و مؤلفه های فرهنگ عامه شیراز در دوره پهلوی داشته است. در پژوهش حاضر با توجه به گستردگی مؤلفه های فرهنگ عامه، بازتاب ادبیات عامه شیراز از دریچه واکاوی بیست اثر داستانی شامل پانزده مجموعه داستان کوتاه و پنج رمان مورد بررسی قرار گرفته است. شیوه گردآوری داده ها به صورت
کتابخانه ای و روش تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی بوده است. نتایج پژوهش نشان میدهد استفاده از لهجه شیرازی، بهره گیری از ضرب المثلهای شیرازی و غیر شیرازی، ترانه ها و تصنیفهای شیرازی در ادبیات داستانی معاصر فراوان بوده اما متلها و قصه ها حضور کمرنگی داشته اند. برخی تصنیفها و متلهای شیرازی به کار رفته، بیانگر برخی حوادث اجتماعی و تاریخی شیراز در دوران پهلوی از جمله ماجرای سیف القلم، متحدالشکل شدن لباسها و نیز وضعیت دستمزد کارکنان اولین کارخانه نساجی شیراز بوده است. به طور کلی با توجه به سبک نویسندگی و علایق بومی نویسندگان ادبیات داستانی، بازتاب ادبیات عامه شیراز در سووشون، شلوارهای وصله دار، شهری چون بهشت، کوچه زنبورک خونه، سنگ صبور، چراغ آخر، اجاق کور و بارونی نسبت به دیگر آثار ادبی پررنگتر بوده است.

کلمات کلیدی
شیراز , ادبیات عامه , لهجه , ترانه , ادبیات داستانی

• تاریخ ایران مدرن، آبراهامیان، یرواند (1394). ترجمه محمد ابراهیم فتاحی. چاپ-یازدهم. تهران: نشر نی.
• اجاق کور، فقیری، ابوالقاسم (1347). شیراز: کانون تربیت.
• بارونی، فقیری، ابوالقاسم (1368). چاپ اول، شیراز: انتشارات نوید.
• باغ مارشال، کریم پور، حسن (1386). جلد1، چاپ بیست و یکم، تهران: نشر اوحدی.
• چراغ آخر، چوبک، صادق (1344). تهران: نشر علمی.
• چشم اندازی از ادبیات و هنر، ولک، رنه و واران، آوستن(1370). ترجمه غلامحسین یوسفی و امیر صدقیانی، چاپ اول، تهران: انتشارات معین.
• خانه ای که آتش گرفته بود، شاپوریان، رضا (1348). شیراز: کانون تربیت شیراز.
• خانه خانه خودمان، فقیری، ابوالقاسم (1352). تهران: مرکز نشر سپهر.
• خلق روزگار، همایونی، محمّدصادق (1370). چاپ اول، شیراز: انتشارات نوید.
• خیابان کریم خان زند، ندیم، مصطفی (1394). شیراز: انتشارات امید دانا.
• درماندگان عشق، کریم پور، حسن (1383). چاپ هفتم، تهران: نشر اوحدی.
• دیو، فقیری، ابوالقاسم (بی تا). شیراز، انتشارات نوید، بی تا.
• زمینه فرهنگشناسی، روح‌الامینی، محمود (1365). تهران: عطار.
• سگ ولگرد، هدایت، صادق (1342). چاپ هفتم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
• سنگ صبور، چوبک، صادق (2535). چاپ سوم، تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
• سووشون، دانشور، سیمین (1377). چاپ چهاردهم، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
• سه قطره خون، هدایت، صادق (1343). چاپ هفتم، تهران: کتابهای پرستو.
• سیری در جذبه و درد، فقیری، امین (1353). تهران: سپهر.
• شلوارهای وصله دار، پرویزی، رسول (1357). چاپ دوم، تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
• شهری چون بهشت، دانشور، سیمین (1361). چاپ پنجم، تهران: انتشارات خوارزمی.
• شیراز از گل بهترو، سمندر، بیژن (1378). شیراز: انتشارات نوید.
• طبل آتش، شیرزادی، علی اصغر (1370). چاپ اول، تهران: نشر نی.
• فرهنگ اصطلاحات ادبی، داد، سیما (1390). چاپ پنجم، تهران: مروارید.
• فرهنگ عامه، تمیم داری، احمد (1391). تهران: نشر مهکامه.
• فرهنگ عامیانۀ مردم ایران، هدایت، ‌صادق (1378). تهران: چشمه.
• قصه های رسول، پرویزی، رسول (1384). تهران: آئینه جنوب.
• کوچه باغهای اضطراب، فقیری، امین (1348). تهران: مرکز نشر سپهر.
• کوچه زنبورک خونه، ندیم، مصطفی (1395). چاپ اول، شیراز: نشر رخشید.
• مدّ و مه، گلستان، ابراهیم (1348). چاپ اول، تهران: روزن.
• مطالعات فرهنگی درباره فرهنگ عامه، استوری، جان (1386). ترجمه حسین پاینده، تهران: آگه.
• یازده مقاله در زمینه فرهنگ عامه، همایونی، صادق (2536). بی جا: اداره کل فرهنگ و هنر فارس.