ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 11، بهمن 1399 ، شماره پی در پی 57

نگاهی به انیس الاطباء ابوالخیر فارسی و سبک شناسی آن

صفحه (113 - 129)
سیّد مرتضی طاهری بَرزُکی ، عطا محمّد رادمنش (نویسنده مسئول)، سید مهدی نوریان
تاریخ دریافت مقاله : شهریور 1396
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : شهریور 1398

چکیده

انیس الاطباء اثر ابوالخیر محمد تقی بن محمد فارسی، کتابی است در موضوع طب از قرن دهم هجری که مشتمل بر سه بخش شامل دو صحیفه و یک گفتار است. صحیفه اول در «علم نظری» شامل هفده قول، صحیفه دوم در «علم عملی» شامل سی و چهار باب و بخش سوم «گفتاری در قرابادین مفرده و مرکبه» است. مؤلّف در این کتاب اسامی بعضی از اطباء را آورده و از ایشان نقل قول نموده است که از حیث شناسایی برخی پزشکان هم‌ عصرش بسیار حائز اهمیت است. این کتاب از نظر پزشکی نیز یک دوره کامل طب بالینی بر اساس دانش پیشینیان و تجارب خود مولّف را در اختیار پژوهشگران قرار میدهد. همچنین این کتاب مشتمل بر روشهای درمانی و تجویز داروها و مجرّبات مؤلف است که میتواند در طب سنتی و پزشکی سودمند باشد. مطالب این نسخه از جهت علمی، میتواند کمک بسیار زیادی به طب سنتی بکند. معرفی این نسخه به شناخت بیشتر متون نثر علمی در دوره صفویه کمک میکند.

کلمات کلیدی
تقی الدین ابوالخیر فارسی , انیس الاطبا , طب نظری , طب عملی , قرابادین , سبک شناسی

• - فاروقی، ع (1345)، ، نشریه دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان، شماره دوم و سوم، سال دوم آداب السلطنه، 1-
• - امین، سید محسن(1944)،‌ ، بیروت، دارالمعارف المطبوعات، ج 9، اعیان الشیع‍ـه 2-
• -الذریعه الی التصانیف الشیعه ، آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن (1403) چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت ، ج 1-2-3-5-7-8-15
• - انیس الاطبا، ابوالخیر فارسی، تقی الدین محمدبن محمد ،نسخۀ خطی کتابخانه مسجد اعظم قم، نسخه شماره 2510، کتابت قرن11ه
• - -------------،همان، نسخۀ خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، نسخه شماره 19507، کتابت قرن 13
• - -----------،همان، نسخۀ خطی کتابخانه بانکیپور هند، نسخه شماره 984، کتابت قرن 10 ه
• - -----------، همان، نسخۀ خطی کتابخانه شخصی سید ابوالفضل سعیدی یزد، کتابت قرن 11ه
• -تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی تا پایان قرن دهم هجری، نفیسی، سعید (1363) ، تهران, ج1
• -‌حل التقویم ،ابوالخیر فارسی، تقی الدین محمدبن محمد ( 1349)، ، چاپ تقی بینش ، در فرهنگ ایران زمین ، ج 17
• -دانشمندان و سخن سرایان فارس، آدمیت، محمد حسین رکن زاده (1380)، تهران، خیام، ج 1، دفتر نشر برگزیده
• مبشّر الطرازی، نصرالله (1966) قاهره، ج 1 11-دارالکتب، فهرس المخطوطات الفارسیه،
• - دایره المعارف بزرگ فارسی ،فاضل هاشمی، سیدمحمد رضا، ، زیر نظر سید کاظم موسوی بجنوردی، ج 5، ذیل مدخل "ابوالخیر فارسی"،
• -در زمینه ایرانشناسی،"آداب سلطنه و وزارت"، پهلوان، چنگیز (1368)، تهران، زمستان
• قربانی، ابوالقاسم(1365) ، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، ج 1 ، زندگی نامه ریاضیدانان دوره اسلامی 14-
• - رساله در معرفت اسطرلاب ، ابوالخیر فارسی، تقی الدین محمدبن محمد، نسخه خطی کتابخانه (شماره 1) مجلس شورای اسلامی ، ش 4342؛
• -ریحان‍ـه الادب، مدرس تبریزی، محمد علی( 1346)، ، تبریز، مشفق، ج 7
• - شرح رساله هیئت ، ابوالخیر فارسی، تقی الدین محمدبن محمد ،نسخه خطی کتابخانه (شماره 1) مجلس شورای اسلامی ، ش 6305؛
• -طبقات اعلام الشیعه(1366)، احیاء الداثر من القرن العاشر ،زیر نظر علی نقی منزوی ، تهران، دانشگاه تهران
• - طالع نامه ، ابوالخیر فارسی، تقی الدین محمدبن محمد نسخه خطی کتابخانه ملی ملک، ش 3456؛
• -فهرست کتب خطی کتابخانه ملی فارس، شیراز ،بهرورزی، علی نقی و محمد صادق فقیری (1351)، انجمن کتابخانه های عموم ی شیراز، ج 1 و 2
• -فهرست کتابخانه مجلس شورای ملّی، حائری ، عبدالحسین (1335) تهران ، ج 4
• -فهرست کتابخانه مجلس شورای ملّی ، حائری ، عبدالحسین (1350) تهران، ج 19
• -فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیه اللّه العظمی نجفی مرعشی ، حسینی اشکوری، احمد( 1335) قم، ج 2
• -فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه جامع گوهرشاد مشهد ،فاضل، محمود(1367)، ، مشهد، ج 3
• -فهرست الفبایی کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس، فکرت، محمد آصف(1369) مشهد، کتابخانه آستان قدس
• -فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه دانشکده حقوق و علوم سیاسی و اقتصادی دانشگاه تهران، دانش پژوه ، محمدتقی( 1961)، تهران ،
• -فهرست میکروفیلمهای کتابخانه مرکزی تهران، بها الدین علمی انواری (1347) ، تهران، ج 1 و 2
• -فهرست کتب خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی ، و (1359)، ، تهران، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ج
• -فهرستواره دست نوشته‌های ایران، تهران ،درایتی، مصطفی (1389)، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی،ج 2
• -فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، عرفانیان، غلامعلی (1370)، مشهد، ج 12
• -فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، عرفانیان، غلامعلی (1360)، مشهد، ج 10
• -فهرست نسخه های خطی کتابخانه جامع گوهرشاد مشهد، فاضل، محمود،( 1367) ، مشهد، اداره حج و اوقاف مشهد، ج 3
• -فهرست کتب خطی کتابخانه آستان قدس رضوی ،گلچین معانی، احمد(1350)، ، مشهد، سازمان امور فرهنگی و کتابخانه ها،ج 8
• -فهرستواره کتابهای فارسی، منزوی، احمد(1374)، تهران، دایره المعارف بزرگ اسلامی
• - فهرست نسخه های خطی فارسی (1348)، منزوی، احمد، تهران، موسسه فرهنگی منطقه تی، ج 1
• -فهرست نسخه های خطی مسجد اعظم قم، آدمیت، محمد حسین رکن زاده1389 قم ، برگزیده، ج 3
• -فهرست نسخه های خطی مسجد اعظم قم، آدمیت، محمد حسین رکن زاده1388، قم، برگزیده، ج 2
• -کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله (1362)، بیروت، وکالت المعارف الجلیله، ج 2
• -گاهنامه، طهرانی، سید جلال الدین(1350)، تهران، مطبعه مجلس
• -نشریه نسخه های خطی دانشگاه تهران، دانش پژوه، محمد تقی و ایرج افشار(1344)، ج 4، تهران، دانشگاه تهران
• -نسخۀ خطی کتابخانه مسجد اعظم قم- شماره 2473- کتابت قرن10هـ ابوالخیر فارسی، تقی الدین محمدبن محمد