فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 11، شماره 4، زمستان 97 ، شماره پی در پی 42

کاربردهای گوناگون و فراوان میان فزودها، یکی از ویژگیهای سبکی شاهنامه فردوسی

صفحه (99 - 119)
جلال خالقی مطلق(نویسنده مسئول)، خدیجه خسروی، علی ایمانی
تاریخ دریافت مقاله : پاییز 96
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : زمستان 96

چکیده
رسالت این پژوهش بررسی کاربرد گوناگون و فراوان "میان فزود" در شاهنامه فردوسی بعنوان یک ویژگی سبکی و نیز تعیین جایگاه آن برابر با "جمله معترضه" است. جمله معترضه از اقسام "حشو" است و حذف آن از کلام هیچ دگرگونی در معنا و مفهوم سخن ایجاد نمیکند و حضورش در نهایت موجب زیبایی لفظ یا معنا میشود ."میان فزود" معادلی است مناسب برای "اعتراض" که در این تحقیق به خاطر جامعیّت و شمولش با تساهل و تسامح به جای "جمله معترضه" به کار رفته است. در پژوهش حاضر به تبیین "میان فزود" در شاهنامه فردوسی از دو منظر ساختار و محتوا پرداخته شده است. مقصود از ساختار، معرفی عناصر تشکیل دهنده "میان فزود" و غرض از محتوا بیان مضمون و بن مایه آن است. از "میان فزود" در شاهنامه در قالب یک کلمه، یک عبارت، یک مصراع، یک بیت استفاده شده و حتی در مواردی دامنه این استفاده به چند بیت هم میرسد و وجه فعل (کیفیت بیان مفهوم فعل) آنها مختلف، ولی غالباً اخباری است، که به قصد ابلاغ پیامی خاص از این وجه فعلی استفاده شده است. فردوسی منویات خود را که چیزی جز سفارشهای انسان دوستانه، پند و اندرز، تحذیر و تنبیه، ترویج دانایی و تبلیغ خرد و حکمت نیست، درضمن "میان فزود"ها که به نوعی مختصه شاهنامه فردوسی محسوب می شود به خواننده ابلاغ کرده است

کلمات کلیدی
شاهنامه , میان فزود , حشو , اعتراض , ویژگی سبکی , جملۀ معترضه

• اسرارالبلاغه، جرجانی، سید شریف(1954)، تصحیح هلموت ریتر، استانبول: وزارﺓ المعارف.
• اصول دستور زبان فارسی، طالقانی، سیدکمال(1359)، اصفهان: مشعل.
• انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، رزمجو، حسین(1370)، مشهد: آستان قدس رضوی.
• بدیع نو(هنر ساخت و آرایش سخن)، محبتی، مهدی(1380)، تهران: سخن.
• "بررسی فرآیند تولید و درک حشوهای گفتمانی"، خسروی زاده، پروانه(1388)، مجله زبان و زبان شناسی، 9، بهار و تابستان، صفحات 48-33.
• پیوند خرد و اسطوره در شاهنامه، موسوی، سید کاظم(1389)، تهران: علمی و فرهنگی.
• تاریخ جهانگشای جوینی، عطاملک علاءالدین(1367)، تصحیح محمد قزوینی، تهران: بامداد.
• چهارمقاله، نظامی عروضی سمرقندی(1341)، تصحیح محمد معین، تهران: ابن سینا.
• "حشو در زبان با رویکرد نظریه اطلاعات"، میرزایی، اردوان(1385)، پیک نور – علوم انسانی، 4(4)، زمستان، صفحات 48-40.
• "حشو در نوشته های امروز" دانشگر، محمد(1383)، فصلنامه پژوهشهای ادبی، 4، تابستان، صفحات114-83.
• "حشو قبیح"، اسفندیاری، محمد(1374)، در آینه پژوهش، 6 (31)، بهار، صفحات 32-5.
• حماسه سرایی در ایران، صفا، ذبیح الله(1363)، تهران: امیرکبیر.
• داستان امثال، ذوالفقاری، حسن(1386)، تهران: مازیار.
• دایرﺓالمعارف بزرگ اسلامی زیر نظر موسوی بجنوردی، سید کاظم(1392)، تهران: مرکز دایرﺓالمعارف بزرگ اسلامی.
• درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، حمیدیان، سعید(1372)، تهران: مرکز.
• دستور زبان فارسی، انوری – گیوی، حسن(1382)، تهران: فاطمی.
• دستور زبان فارسی، خیامپور، عبدالرسول(1352)، تبریز: کتابفروشی تهران.
• دستور زبان فارسی(با رویکرد آموزشی)، مجد، امید(1394)، تهران: امید مجد.
• دستور مفصل امروز(برپایهزبانشناسی جدید)، فرشیدورد خسرو(1382)، تهران: سخن.
• دیوان ناصرخسرو قبادیانی(1367)، تصحیح مجتبی مینوی طهرانی، تهران: دنیای کتاب.
• سبک شناسی، بهار، محمدتقی(1389)، تهران: امیرکبیر.
• سبک شناسی(نظریه ها، رویکردها و روش ها) فتوحی، محمود(1390)، تهران: سخن.
• سرچشمه های فردوسی شناسی، ریاحی، محمد امین(1382)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
• سوگ سیاوش، مسکوب، شاهرخ(1386)، تهران: خوارزمی.
• شاخه نبات حافظ، برزگر خالقی، محمدرضا(1382)، تهران: زوار.
• شاهنامه فردوسی(1386)، پیرایش جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دایرﺓالمعارف بزرگ اسلامی.
• (1394)، پیرایش جلال خالقی مطلق، تهران: سخن.
• شط شیرین پرشوکت، زریاب خویی، عباس (1387)، به اهتمام میلاد عظیمی، تهران: مروارید.
• فردوسی، ریاحی،محمدامین(1380)، تهران: طرح نو.
• فردوسی و شاهنامه، مرتضوی، منوچهر(1385)، تهران: توس.
• فرهنگ اصطلاحات ادبی، داد، سیما(1390)، تهران: مروارید.
• فرهنگ عامه، تمیمداری، احمد(1390)، تهران: مهکامه.
• کشاف اصطلاحات الفنون، تهانوی، محمداعلی(1967)، تهران: خیام.
• کشف المحجوب، جلّابی هجویری، علی بن عثمان(1389)، تصحیح والنتین ژوکوفسکی، تهران: طهوری.
• لغتنامۀ دهخدا، میرزا علی اکبر(1365)، تهران: دانشگاه تهران.
• "نگاهی به گونه های حشو در گفتمان زبان فارسی"، اشرفی راد، محسن(1390)، (پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته ادبیات)، به راهنمایی کوروش صفوی، دانشگاه علامه.
• نگاهی تازه به بدیع، شمیسا، سیروس(1381)، تهران: فردوس.
• "وصف درشاهنامه"واعظی، مرادعلی(1370)، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته ادبیات) به راهنمایی محمد جاویدی صباغیان، دانشگاه فردوسی.
• یادداشتهای شاهنامه، خالقی مطلق، جلال(1389)، تهران: مرکز دایرﺓالمعارف بزرگ اسلامی.
• "