ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 1، فروردین 1400 ، شماره پی در پی 59

تنوع و گستردگی فنون بیانی یک ویژگی ادبی در ترجمۀ امید مجد از نهج‌البلاغه

صفحه (199 - 215)
فاطمه گوشه نشین (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : خرداد 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : مرداد 1399

چکیده

زمینه و هدف: ترجمه متون دینی بدلیل ویژگیهای خاص این متون، مبانی نظری ویژه ای به همراه دارد. این متون به دو دسته وحیانی و غیروحیانی تقسیم میشوند که حساسیت هر یک در گذر از ترجمه با دیگری متفاوت است. کتاب نهج‌البلاغه از متون دینی غیروحیانی اسلامی است. بدلیل جایگاه این اثر در میان ایرانیان، تا کنون بیش از پنجاه ترجمه به زبان فارسی از نهج‌البلاغه صورت گرفته است. باوجوداین بهره برداری از این متون ترجمه شده بیشتر در حوزۀ معنا و مفهوم است و مترجم معمولاً از انتقال ظرافتهای زبانی، بیانی و ادبی متن اصلی ناتوان مانده است. ترجمۀ نهج‌البلاغه که اساس آن بر تواناییهای زبان و کاربردهای هنری آن است، به سواد زبانی، ذوق ادبی و توان هنری قابل توجهی نیازمند است. این پژوهش با هدف بررسی ترجمۀ منظوم امید مجد از نهج‌البلاغه ازنظر کاربرد فنون بیانی در آن انجام گرفته است. پرسش اصلی این پژوهش این است که میزان و نحوۀ کاربرد فنون بیانی در ترجمۀ مجد با توجه به متن اصلی نهج‌البلاغه، چگونه است؟

روش مطالعه: این جستار با روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است.

یافته ها: ترجمۀ منظوم مجد از نهج‌البلاغه در مقایسه با متن اصلی، مترجم به سه شیوه از فنون بیانی در ترجمۀ منظوم خود سود جسته است: هم‌ترازی و مطابقت فنون بیانی با متن اصلی، خلاقیت در ترجمۀ فنون بیانی، و افزودن فنون بیانی در فرایند ترجمه.

نتیجه گیری: مجد در ترجمۀ خود از نهج‌البلاغه کوشیده است در بخش بیان، تصاویر عاطفی و نحوۀ بیان حضرت علی (ع) را منعکس کند. این توفیق در کاربرد تشبیهات، استعاره ها، کنایه ها، تمثیلات و سایر فنون بلاغی این ترجمه مشهود است. مترجم سعی کرده تا جایی که به اصل ترجمه و ابلاغ پیام لطمه نخورد، با بهره گیری از صور خیال گوناگون، بافت ادبی و بلاغی متن اصلی را به زبان دوم منتقل کند.

کلمات کلیدی
نهج‌البلاغه , ترجمه , ترجمۀ منظوم , امید مجد , فنون بیانی

• - آشنایی با مطالعات ترجمه، ماندی، جرمی (1384) ترجمۀ حمید کاشانیان، تهران: رخ.
• أثر ثقافه اللغه الأم علی الترجمه، ماری برکات، جندی (2006) بیروت: دارالفکر.
• - اطیب البیان فی تفسیر القرآن، طیب، سید عبدالحسین (1378) تهران: انتشارات اسلام.
• - بحثی در مبانی نظری ترجمۀ متون دینی، منصوری، مهرزاد (1383) مطالعات ترجمه، شمارۀ 6، صص 55-64.
• - تحلیل کلام روشی برای ترجمه: نظریه و کاربرد، دلیل، ژان (1384) ترجمۀ اسماعیل فقیه، تهران: رهنما.
• - الترجمه الأدبیه بین قیود النص و حریه الإبداع، حماد، أحمد (2002) مجله عالم الفکر، شمارۀ 4، جلد 30، الکویت: المجلس الوطنی.
• - ترجمۀ نهج‌البلاغه، شهیدی، سیدجعفر (1370) چاپ دوم، تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.
• - درآمدی بر اصول و روش ترجمه، لطفی‌پور ساعدی، کاظم (1390) چاپ دهم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
• - درآمدی در نقد ترجمه‌های کنایاتی از نهج‌البلاغه، اقبالی، عباس (1388) حدیث‌پژوهی، سال اول، شمارۀ اول، بهار و تابستان، صص 180-205.
• - روشهایی در ترجمه از عربی به فارسی، ناظمیان، رضا (1381) تهران: سمت.
• - ساخت چامسکی، ترجمه و ابعاد گوناگون معنایی، مصفا جهرمی، ابوالفضل و کتابی، سعید (1383) مطالعات ترجمه، شمارۀ 6، صص 65-74.
• - شرح نهج‌البلاغه، بحرانی، علی‌بن میثم (1381ق) بیروت: نشر کتاب.
• - فی ظلال نهج‌البلاغه، مغنیه، محمدجواد (1972م) بیروت: دارالعلم للملایین.
• - لسان العرب، ابن‌منظور، محمدبن مکرم (1363) قم: ادب الحوزه.
• - منهاج البراعۀ فی شرح نهج البلاغه، خویی، میرزاهاشم (1424ق) بیروت: دار احیاء التراث العربی.
• - نهج‌البلاغه با ترجمۀ فارسی قرن پنجم و ششم، جوینی، عزیزالله (1385) چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• - نهج‌البلاغه با ترجمۀ منظوم امید مجد (1394) چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات امید مجد.