ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 10، دی 1399 ، شماره پی در پی 56

بررسی سبک‌شناسی غزلیات حسین پژمان بختیاری

صفحه (57 - 78)
فرامرز محمدخانی ، مظاهر نیکخواه (نویسنده مسئول)، حسین خسروی
تاریخ دریافت مقاله : مهر 1397
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اردیبهشت 1398

چکیده

حسین پژمان بختیاری از شاعران سنتگرای معاصر است که اواخر دوره قاجار و دوره پهلوی را درک کرده است. وی بطور کامل قائل به تغییر در فرم و شکل و قالب شعر نبوده به همین خاطر از جهت قالب و موسیقی پیرو پیشینیان است. او مخلوطی از اصطلاحات کهن و نو را در شعر خود آورده است. از نظر زبانی سادگی و روانی کلام در غزلش موج میزند و از واژگان مهجور و متروک استفاده نکرده است. بیشتر از ردیفهای بلنداستفاده کرده است و تکرار قافیه در بیشتر اشعارش به چشم میخورد.

وی در ساختن ترکیبات نغز و تشبیهات زیبا، تواناست و عنصر تخیل در آثار او جایگاهی شایسته دارد برخی از ترکیبات که در شعر خود به کار بسته، عبارت است از: آهنین جگر، شاهمرد، تملق‌گر، شیرین بوی، عشق‌آور،‌ شکر بوسه، تَروَر، ستمبر، یاوه درا، دورنشین،‌ یاری‌گستر،‌ کامور. از تشبیهات: گیسوی بلوطی رنگ، بلورین شانه، آسمانی جلوه… اشعار وی سرشار از مضامین نو و تعابیر بدیع است. هنر تصویرگری شاعر بیشتر استفاده از آرایه های بیانی، استعاره، تشبیه و کنایه است. این استفاده در حد متوسط و رایج است بطوری که کلام را پیچیده و معنا را غیر قابل دسترس نمیکند. این پژوهش برآنست تا ویژگیهای سبکی غزلیات شاعر را در سه سطح زبانی، فکری و ادبی بر مبنای آمارهای دقیق تحلیل کند.

کلمات کلیدی
پژمان بختیاری , سبک‌شناسی شعر , سطح زبانی , سطح فکری , سطح ادبی

• -پیوند موسیقی و شعر، ملاح، حسینعلی، (1358)، چ اول، تهران، نشر فضا
• 2-تاریخ بختیاری (خلاصۀ الاعصارفی تاریخ البختیار)، سپهر، عبدالحسین، (1327) به اهتمام جمشید کیانفر، تهران، چ اول، نشر اساطیر
• 3- تاریخ تذکره‌های فارسی،گلچین معانی، احمد، (1374)، جلد دوم، چ دوم: انتشارات کتابخانهء سنایی
• 4- جویبار لحظه‌ها، یاحقی، محمد جعفر، (1387)، چ10، تهران: جامی
• 5-دیوان اشعار، پژمان بختیاری، حسین، (1382)، چ دوم، تهران: پارسا
• 6-سخنوران در عصر حاضر، اسحاق، محمد، (1351)، جلد دوم: بیتا
• 7-سفر در مه، پورنامداریان، تقی، (1381)، چ اول، تهران، انتشارات آگاه
• 8- سبک شناسی شعر. شمیسا، سیروس، (1386)، چ سوم، تهران، نشر میترا
• 9-صور خیال در شعر فارسی، شفیعی کدکنی، محمدرضا.(1366)، چ، تهران: آگاه
• 10-طلا در مس، براهنی، رضا، (1371)، چ دوم، تهران، انتشارات نگاه
• 11-کلیات سبک‌شناسی، شمیسا، سیروس، (1386)، چ دوم، تهران: نشر میترا
• 12-کویر اندیشه، پژمان بختیاری، حسین، (1348)، چ اول، قم: انتشارات ابن‌سینا
• 13-گزیده دیوان اشعار، بهبهانی، سیمین، (1367)، تهران، نشر نیما
• 14- دیوان عالمتاج (ژاله) قائم مقامی،کرمی، احمد، (1374)، با مقدمه پژمان بختیاری، چ اول، تهران: انتشارات ما
• 15-فرهنگ شاعران زبان فارسی از آغاز تا امروز، حقیقت، عبدالرفیع، (1368)، تهران: نشر قومس
• 16- فنون بلاغت و صناعات ادبی، همایی، جلال الدین، (1380)، چ نوزدهم، تهران: نشر هما
• 17- مشاهیر ادب معاصر ایران، میرانصاری، علی، (1378)،دفتر سوم، سازمان اسناد ملی ایران
• 18-نظریه ادبیات، ولک و وارن، رنه و آستن ( 1373)، ترجمهء ضیا موحد و پوران مهاجر، چ اول، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی
• 19-وزن و قافیه شعر فارسی،، وحیدیان کامیار،تقی، (1380)، چ پنجم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی
• مقالات و نشریات
• 1-اصالت احساس در دیوان پژمان، فیروزآبادی، مریم السادات، پژوهشنامه ادب غنایی، سال سیزدهم، شماره بیست و چهار، صص 25-36
• 2-بیان و بدیع در غزلیات پژمان، باقری پالنگان، (1390)، پایان نامه ارشد دانشگاه علامه طباطبایی
• 3-بازشناسی ویژگیهای سبک هندی، خسروی، حسین، (1397)، پژوهشهای سبک ادبی و سبک شناسی، شمارهء 1، بهار 97، صص106- 75
• 4- پیوند تاریخ و ادبیات در کویر اندیشه پژمان، فتاحی، قاسم، (1394)، فصلنامه نقد کتاب، سال دوم، شماره، صص84-71
• 5- موسیقی و تخیل در شعر پژمان بختیاری، مریم، مشرف، (1384)، فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره4، صص136-131