فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 12، شماره 4، زمستان 98 ، شماره پی در پی 46

بررسی خصوصیات سبکی عطّار در بیان ویژگیهای انسان کامل

صفحه (225 - 243)
عبدالله مقامیان زاده، زرین تاج واردی(نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : تابستان 97
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تابستان 97

چکیده
در این مقاله به لایه های فکری عطار نیشابوری در بیان ویژگیهای انسان کامل که نشان دهنده نگاه متفاوت او در معرفی انسان کامل است پرداخته میشود تا نشان دهد که چگونه عطّار در بیان این ویژگیها دارای سبکی شخصی و منحصر به فرد گردیده است. در این میان به چهار عنصر اصلی به عنوان ویژگی سبکی خاص اشاره میشود که در سایر متون نظیر آنچه که عطّار در آثارش ذکر کرده است یافت نمیشوند و ضمن مقایسه با سایر متون همانند، به اثبات آن پرداخته میشود. این چهار ویژگی عبارت از تمثیلهای رمزی، رمز هدهد به عنوان پیر طریقت و راه بی بازگشت سلوک و در نهایت مقایسه مقامات و هفت شهر عشق عطّار به عنوان مقامات انسان کامل با مثنوی معنوی مولوی میباشند. بدون تردید عطّار نیشابوری یکی از کسانی است که با به کار گیری زبان خاص که محصول اندیشه و فکری ناب است به خلق آثاری گرانسنگ در ادب فارسی دست زده است و بی تردید از این رهگذر یکی از ارکان اصلی وصاحب سبک زبان فارسی محسوب میشود. این سبک شخصی را باید محصول گزینشی خاص از لغات، اصطلاحات فنی، عبارات و شیوه های بیانی دانست که از قراردادهای زبانی و سنن ادبی متمایزند، این گزینش از دید و دریافتی نو نسبت به هستی و حیات ناشی میشود. عطّار نیشابوری نویسنده ای است که به تعریفی جامع و متفاوت از انسان کامل و ویژگیهای او با گزینشی نو از زبان و شیوه های ادبی که حاصل اندیشه والای اوست دست میزند و در این خصوص سبکی شخصی را پایه ریزی میکند.

کلمات کلیدی
انسان کامل , ویژگیهای سبکی , عطار , رمز , رساله الطیر , مقامات

• قرآن کریم
• الانسان الکامل فی الاسلام واصاله النشوریه. ماسینیون، لویی. به اهتمام عبدالرحمن بدوی. 1976م. وکاله المطبوعات . کویت
• ابن سینا و تمثیل عرفانی. کربن، هانری. ترجمه ان¬شاءالله رحمتی. 1387. نشر جامی. تهران.
• انسان شناسی در قرآن. مطهری، مرتضی. 1392. انتشارات صدرا. قم.
• انسان کامل. مطهری، مرتضی. 1367. انتشارات صدرا. قم.
• انسان کامل. نسفی، عزیزالدین. 1390. نتشارات طهوری. تهران.
• انسان کامل از نگاه عطار. حجازی، بهجت السادات. 1384. انتشارات آوای نور. تهران.
• انسان کامل در مثنوی. بشردوست، مصطفی. 1373. پایان نامه دانشگاه علامه طباطبایی.
• انسان کامل در معرفت اواخر و اوائل. جیلی، عبدالکریم. 1392. انتشارات آیت اشراق. قم.
• بررسی تطبیقی "روایت پردازی" در رساله الطیر غزالی و منطق الطیر عطار. کوپا، فاطمه. 1390. فصلنامه پژوهشهای زبان و ادبیات تطبیقی . تهران.
• تاریخ تصوف در اسلام و تطورات و تحولات. غنی، قاسم. 1383. انتشارات زوار. تهران.
• تحلیلی فشرده از رساله الطیر ابن سینا. تاج¬بخش. 1385.مجله متن پژوهی ش 27.
• داستانها و پیامهای عطار در منطق الطیر و الهی نامه. ریاضی، حشمت الله. 1386.انتشارات حقیقت. تهران.
• دایره المعارف بزرگ اسلامی. موسوی بجنوردی، کاظم .1380. مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی. تهران.
• دو سفر: جستاری تطبیقی در دو منظومه عرفانی منطق الطیر عطار و شعر مسافر سپهری. فضیلت بهبهانی، محمود. 1376. نشریه وقف میراث جاویدان.
• رساله الطیر. ابن سینا ( حسین بن عبدالله). 1370. شارح عمربن سهلان ساوی . به اهتمام محمد حسین اکبری. انتشارات الزهرا. تهران.
• رساله الطیر. احمد، غزالی. به اهتمام نصرالله پورجوادی. 1355. انجمن فلسفه ایران. تهران.
• رمز و داستانهای رمزی. پورنامداریان، تقی. 1383. انتشارات علمی و فرهنگی. تهران
• روح فلسفه قرون وسطی. اتین، ژیلسون. ترجمه ع.داوودی. 1366. تهران.
• سبک خراسانی در شعر فارسی. محجوب، محمد جعفر. 1372. فردوس. تهران.
• سبک شناسی شعر فارسی. شمیسا، سیروس. 1376. انتشارات فردوس. تهران.
• شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم. قیصری ، داوود بن محمود . 1370. نشر امیر کبیر. تهران.
• مثنوی معنوی. بلخی، جلال الدین محمد. تصحیح رینولد نیکلسون. 1378. انتشارات ققنوس. تهران.
• مدخلی بر رمزشناسی عرفانی. ستاری، جلال. 1372.نشر مرکز. تهران.
• مقایسه منطق الطیر عطار نیشابوری با رساله الطیر ابن سینا. زارع جیرهنده، سارا. 1394. مجله کهن نامه ادب پارسی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. تهران.
• منطق الطیر. عطار نیشابوری. به اهتمام محمدرضا شفیعی کدکنی. 1387. انتشارات سخن.تهران