ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 4، تیر 1399 ، شماره پی در پی 50

معرفی تحفۀ فتحیه اثر ابوالفضل علّامی و نگاهی به ویژگیهای سبکی آن

صفحه (291 - 307)
آذر موسوی قوام ‏آباد ، محمدرضا معصومی (نویسنده مسئول)، جلیل نظری
تاریخ دریافت مقاله : اسفند 1397
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : خرداد 1398

چکیده

تحفۀ فتحیه اثری از ابوالفضل بن مبارک مشهور به ابوالفضل علّامی، ادیب و تاریخ نگار سدۀ یازدهم هجری، است. او دوّمین پسر شیخ مبارک ناگوری و برادر کوچک تر فیضی، ملک‏ الشعرای دربار اکبرشاه است. از این اثر که تاکنون مورد تصحیح و پژوهش قرار نگرفته، دو نسخۀ خطی موجود است. نسخۀ اول به شمارۀ 3811 و متعلّق به کتابخانۀ ملی ملک است که در 116 برگ و به خط نستعلیق کتابت شده است و نسخۀ دوم به شمارۀ 1095، در کتابخانۀ ملی نگهداری میشود و در 128 برگ و به خط نستعلیق کتابت شده است. نگارندگان این مقاله، این اثر را که از لحاظ ادبی شایان توجه و تأمل است، در دست تصحیح دارند. در این مقاله ضمن پرداختن به معرفی اثر و مؤلف آن، سعی شده است به روش توصیفی- تحلیلی به مهمترین ویژگیهای سبکی و ادبی آن نیز پرداخته شود. از جمله ویژگیهای ادبی این اثر، کاربرد واژه ها و ترکیباتی است که به گونه ای اظهار فضل و فخرفروشی مؤلف را میرساند. وی در جاهای مختلف کتاب، با افتخار از نوشته های خود یاد میکند و خود را برتر از اغلب نویسندگان میداند. علّامی از نویسندگانی است که زبان فارسی، زبان اصلیش نبوده است، با این حال، شیوۀ نگارش استادانۀ او چنان مینماید که این زبان، زبان مادریش بوده است.

کلمات کلیدی
تحفۀ فتحیه , ابوالفضل علّامی , تصحیح , سبک نثر

• تاریخ ادبیات درایران، صفا،ذبیح‏الله(1373)، تهران: فردوس.
• تحفه فتحیه، علامی،ابوالفضل(بی تا.الف)، نسخه خطی کتابخانه ملک به شماره 3811
• تحفه فتحیه، علامی،ابوالفضل(بی تا.ب)، نسخه خطی کتابخانه ملی به شماره 1095
• دیوان،خاقانی شروانی،افضل الدین(1378) به کوشش ضیاءالدین سجادی، چاپ ششم، تهران: زوار.
• رستاخیز کلمات، شفیعی کدکنی، محمدرضا(1391) تهران: سخن.
• سبک شناسی، بهار محمدتقی(1337) ج 3، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
• عیار دانش، علامی،ابوالفضل(بی تا.ج)، نسخه خطی کتابخانه مرکز اسناد به شماره 1125902
• فرهنگ کنایات، ثروت، منصور(1379) چاپ سوم، تهران: سخن.
• فهرست دست‏نوشته‏های ایران(دنا)، درایتی،مصطفی،(1389). 12ج،تهران: مرکزاسناد مجلس.
• فهرست نسخه های خطی فارسی، منزوی، احمد، (1349)، تهران، مؤسسه فرهنگی منطقه ای تهران.
• فهرستگان نسخه‏های خطی ایران (فنخا)، درایتی،مصطفی (1391). 32ج،تهران: مرکز اسناد مجلس.
• کچکول، علامی، علامی،ابوالفضل(بی تا.د)، نسخه خطی کتابخانه ملی
• کلیات سعدی، سعدی، مصلح الدین(1385) به تصحیح محمدعلی فروغی، چاپ پنجم، تهران: هرمس.
• لغت‌نامه دهخدا، دهخدا، علی‌اکبر (1373). زیر نظر محمد معین و طید جعفر شهیدی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• مآثر الامرا، اورنگ آبادی، میر عبدالرزاق(1890)، به تصحیح مولوی عبدالرحیم، کلکته: اردوگاید.
• مثنوی معنوی، مولوی، جلال الدین(1390) چاپ پنجم، تهران: هرمس.
• معالم البلاغه، رجایی، محمد خلیل(1372)؛ چاپ سوم، شیراز: مرکز نشر دانشگاه شیراز .