ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 3، خرداد 99 ، شماره پی در پی 49

بررسی سبک فکری مولوی با تکیه بر واژه درد و کاربردهای آن در مثنوی

صفحه (75 - 85)
گودرز رازانی ، فرج الله براتی (نویسنده مسئول)، میثم امانی
تاریخ دریافت مقاله : 13 خرداد 1398
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : 24 شهریور 1398

چکیده

زمینه و هدف: احساسات انسانی، و به ویژه "درد و رنج "، معنای آن و نوع مواجهۀ شاعر با آن مفهوم، بخش وسیعی از منظومۀ بیانی- فکری عرفایی چون مولانا را در برمی‌گیرد. در این پژوهش پس از دستیابی به نوعی دسته بندی در علل پدید آمدن درد نزد مولانا، با تمسّک به آثار ایشان به این پرسش میپردازیم که آیا در درد و رنج انسان هدفی متعالی و اخلاقی نهفته است یا خیر. سپس راهکارهای برون رفت از درد و رنج را از دیدگاه این عارف شده است.

روش مطالعه: این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی، و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است. پس از واژه شناسی درد و رنج و انواع آن در آثار مولوی، ابیات و شواهد جمع‌آوری، و بر مبنای مفاهیم انتقال داده شده طبقه بندی شدند.

یافته ها: جهان بینی عرفانی مولوی حاکی از آن است که تمامی عوامل زایندۀ درد و رنج در یک عامل اصلی خلاصه می‌شود و آن فقدان شناخت نسبت به روابط گوناگون با خداوند خالق تمام مظاهر هستی است، بنابراین مجموع هشدارهای ذکر شده در آثار مولوی در جهت کسب فضائلی است که بتواند آثار درد و رنج حاصل از این غفلتها را کمتر نماید و به سالک امید بخشد. از جمله فوایدی که مولانا برای درد و رنج برشمرده، تصفیه نفس، کشف حقیقت درونی انسانها، شکوفایی استعدادها، ایجاد شادمانی، دفع خطرهای بزرگتر و هدفداری عالم هستند.

نتیجه گیری: از دیدگاه مولانا می‌توان با توکّل «غصّه را شادی کرد»، معیارها و ارزشهای درونی خویش را تغییر داد و معنایی شادمانه برای رنج خویش یافت تا تحمّل رنج آسانتر گردد و سالک بتواند با نگاهی نو به جهان و هرچه در آن و به همۀ مظاهر حق و معشوق حقیقی عشق ورزد، و در پرتو این عشق زیستی شادمانه و شکرگزارانه برای خود بنا نهد، بنابراین سبک و ویژگی زبانی- فکری مولوی نه «درد» به تنهایی که گذر از «درد» به سوی شادمانی و خوشنودی است.

کلمات کلیدی
مولوی , درد , معنای زندگی

• احادیث و قصص مثنوی، فروزانفر، بدیعالزّمان، امیرکبیر(1381)، تهران
• تسلّی بخشی های فلسفه، دوباتن، آلن، ترجمۀ عرفان ثابتی، ققنوس، چ سوم (1385)، تهران
• جهان و تأمّلات فیلسوف، شوپنهاور، آرتور، ترجمۀ رضا ولی یاری، نشر مرکز(1376)، تهران
• شرح جامع مثنوی، زمانی، کریم، اطّلاعات (1386)، تهران
• شکوه شمس (سیری در آثار و افکار مولانا)، شیمل، آن ماری، ترجمۀ حسین لاهوتی، کتیبه (1394)، تهران
• کلیّات شمس تبریزی، بلخی رومی، جلال الدین محمّد، تصحیح بدیع الزّمان فروزانفر، امیرکبیر(1378)، تهران
• مثنوی معنوی، بلخی رومی، جلال الدین محمّد، تصحیح رینولد نیکلسون، ققنوس (1377)، تهران
• مثنوی معنوی، بلخی رومی، جلال الدین محمّد، تصحیح محمّدعلی موحّد، هرمس (1394)، تهران
• میناگر عشق (شرح موضوعی مثنوی)، زمانی، کریم، نشر نی(1396)، تهران