ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 1، فروردین 99 ، شماره پی در پی 47

گونه شناسی فعلها از قرن چهارم تا ششم با تکیه بر تفسیرهای فارسی

صفحه (73 - 90)
حسن دهقانی پور ، دکترایرج مهرکی (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : زمستان 96
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : زمستان 96

چکیده

بطور قطع گروه فعلی مهمترین و تاثیرگذارترین بخش هر جمله بشمار میرود. بررسی ویژگیهای فعل و استخراج نتایج آن در آثار تفسیری ارزشمند زبان فارسی بویژه در آغاز شکلگیری زبان فارسی دری ، میتواند بشناخت گونه ها و طبقه بندی کاملتر قواعد دستور تاریخی زبان فارسی، کمک کند.آثاری که تاکنون در بررسی دستور زبان ،سبک شناسی، انواع نثر و زبانشناسی بویژه شناختِ گونه های زبانی مناطق مختلف ایران، بدانها کمتر پرداخته شده است. در این مقاله میکوشیم تا به گونه شناسی فعلها از قرن چهارم تا ششم با تکیه بر تفسیرهای فارسی از جنبه های زمان ،ساخت و افعال گونه ای بپردازیم و بگوییم که آیا فعلها را از لحاظ گونه های زبانی میتوان بررسی و طبقه بندی کرد؟ و چه عوامل و ویژگیهایی ،متمایزکننده این فعلها از یکدیگر هستند؟بهمین منظور،تفسیرهایی چون ترجمه تفسیر طبری، تفسیر قرآن پاک، تفسیر تاج التّراجم فی تفسیر قرآن الاعاجم ، تفسیری بر عشری از قرآن مجید،تفسیر قرآن مجید(نسخه کمبریج) ، بخشی از تفسیری کهن، تفسیر گزاره ای از بخشی از تفسیر قرآن کریم (تفسیر شنقشی) ، تفسیر نسفی، تفسیر رُوضُ الجِنان و رَوحُ الجَنان و تفسیر کشف الاسرار و عُده الابرار مورد بررسی قرار میگیرد. و آنگاه به نتیجه میرسیم که فعلها،از لحاظ گونه شناسی در این آثار، قابل شناسایی و تقسیم بندی هستند. and lt;-p and gt; and lt;-p and gt;

کلمات کلیدی
تفسیرهای فارسی , دستور زبان , گونه شناسی , افعال گونه‌ای , زمان فعلها , ساختمان فعلها

• احسن التقاسیم فی معرفـﮤ الاقالیم، مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد،ترجمه علینقی منزوی،1361،تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران،چاپ اوّل.
• بخشی از تفسیری کهن،نامعلوم،بتصحیح محمد روشن،1382،تهران:پژوهشگاه علوم انسانی و سمت،چاپ اول.
• بخشی از تفسیری کهن به پارسی،نامعلوم،بتصحیح سیّدمرتضی آیـﮤالله زاده،1375،مرکز فرهنگی نشر قبله، چاپ اول.
• تاج التّراجم فی تفسیر قرآن الاعاجم، اسفراینی، شاهفور ،بتصحیح نجیب مایل هروی وعلی اکبرالهی خراسانی،1375، تهران:علمی و فرهنگی،چاپ اول.
• ترجمه تفسیر طبری،نامعلوم،بتصحیح حبیب یغمائی،1393،تهران:دانشگاه تهران،چاپ سوم.
• تفسیر بر عشری از قرآن مجید،نامعلوم، بتصحیح جلال متینی،1352،تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران،چاپ اول.
• تفسیر قرآن پاک،نامعلوم،بکوشش علی رواقی،1385،تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و سمت،چاپ دوم.
• تفسیر قرآن مجید(نسخه مضبوط در کتابخانه دانشگاه کمبریج) ، نامعلوم،بتصحیح جلال متینی،1349،تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران
• تفسیر کشف الاسرار و عده الابرار، میبدی، رشیدالدین ، به اهتمام علی اصغر حکمت،1382،تهران:امیر کبیر،چاپ هفتم.
• تفسیر نسفی، نسفی، محمد ،بتصحیح عزیزالله جوینی،1390،تهران:سروش،چاپ دوم.
• توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی، باطنی، محمد رضا ،1386،تهران:امیر کبیر،چاپ نوزدهم.
• حدودالعالم من المشرق الی المغرب،نامعلوم، بکوشش منوچهر ستوده،1362،تهران:کتابخانه طهوری.
• دستور تاریخی زبان فارسی، ابوالقاسمی، محسن ،1375،تهران:سمت،چاپ اول.
• دستور تاریخی زبان فارسی، ناتل خانلری، پرویز ،1373،تهران:توس،چاپ سوم.
• دستور زبان پنج استاد،بهار و دیگران،1371،تهران:انتشارات نگاه ونشر علم،چاپ اول.
• دستور زبان فارسی،انوری و احمدی،1368،تهران،:فاطمی،چاپ ششم.
• دستور زبان فارسی، خیّام پور، عبدالرّسول ،1375،تهران:کتابفروشی تهران،چاپ دهم.
• روش های تفسیر قرآن، مودّب، سید رضا ، 1394، تهران: سمت.
• روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، رازی، ابوالفتوح ،بتصحیح محمد جعفر یاحقی و محمد مهدی ناصح،1365،مشهد:آستان قدس رضوی،چاپ اول.
• سبک شناسی، بهار، محمد تقی ،1376،تهران:مجید،چاپ نهم.
• شکل گیری زبان فارسی، لازار، ژیلبر،ترجمه مهستی بحرینی،1384،تهران:هرمس،چاپ اول.
• فرهنگ پیشوندها و پسوندهای فارسی، فرشیدورد، خسرو ،1392، تهران:زوار،چاپ دوم.
• قرآن و قرآن پژوهی، خرمشاهی ، بهاءالدین ، ۱۳۷۶ ، تهران :انتشارات ناهید .
• کلّیّات سبک شناسی، شمیسا، سیروس ،1393،تهران:میترا و سیامک،چاپ چهارم.
• گزاره ای از بخشی از قرآن کریم-تفسیر شنقشی، نامعلوم، به اهتمام و تصحیح محمد جعفر یاحقّی،تهران:انتشارات بنیاد فرهنگ ایران
• گونه شناسی متنهای فارسی2 (گونه فارسی هروی)، رواقی، علی ،1395،تهران:مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
• مجمل التواریخ،نامعلوم،بتصحیح ملک الشعرای بهار،به همت محمد رمضانی، 1318، تهران:چاپخانه خاور.