فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 10، شماره 1، بهار 96 ، شماره پی در پی 35

کاربردهای تمثیل در اشعار ناصر خسرو قبادیانی

صفحه (249 - 267)
محمّدامیر مشهدی (نویسنده مسئول)، محمّدرضا حیدری
تاریخ دریافت مقاله :
تاریخ پذیرش قطعی مقاله :

چکیده
ناصر خسرو قبادیانی یکی از بزرگترین شاعران ایران در طول قرن پنجم هجری است که اشعار حکمی و پند آمیزش را که به پیروی از کسایی مروزی، شاعر قرن چهارم و در جهت مبارزه با حاکمان جبّار زمانه خویش سروده، از وی چهره ای درخشان در تاریخ شعر و ادب فارسی بر جای نهاده است. یکی از اقسام تشبیه به اعتبار وجه شبه، تشبیه تمثیل است. تمثیل که یکی از روشهای بیان غیر مستقیم معانی و اندیشه های شاعر است، یکی از مباحث گسترده، پرسابقه و پرکاربرد در اشعار شاعران در دوره های مختلف شعر فارسی میباشد. با توجّه به اهمّیّت این موضوع، اهل بلاغت در کتابهای بلاغی و بیانی در تعریف و تفسیر آن آرا و اظهار نظر های مختلفی ارائه کرده اند. از آنجا که ناصرخسرو بعنوان یکی از شاعران صاحب سبک ، نگاهی ویژه به تمثیل دارد، نمونه های تمثیل در دیوان اشعار وی با ژرف نگری استخراج میگردد و نمونه های مشابه این تمثیلات در اشعار معاصرانش مثل فرّخی ، مسعود سعد ، فخرالدین اسعد گرگانی، اسدی طوسی و ....ذکر میشود تا در پایان بتوان از این طریق به میزان نبوغ شاعر در بهره گیری از کاربرد های مختلف تمثیل جهت محسوس نمودن اشعارش پی برد و دریافت که تمثیلات ناصرخسرو در مقایسه با معاصران وی ، عمدتاً از قریحه و معلومات شعری ناصرخسرو و بینش مذهبی او نشأت گرفته اند و جلوه بهتری در اشعارش دارند .

کلمات کلیدی
شعر قرن پنجم هجری , ناصر خسرو قبادیانی و معاصران , تشبیه , تمثیل(ارسال المثل).