فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 10، شماره 1، بهار 96 ، شماره پی در پی 35

جلوه های تصویری اندیشه های عرفانی عزیزالدین نسفی در رساله «انسان کامل»

صفحه (169 - 184)
منوچهر اکبری ، مریم علینژاد (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله :
تاریخ پذیرش قطعی مقاله :

چکیده
در قلمرو عرفان، چه نظری و چه عملی، اغلب از مسائلی سخن به میان میآید که اهل تصوف با آن سروکار دارند یا مهمترین دلمشغولی آنها به شمار میآید؛ به سخن دیگر، آنها برای ورود به حوزه عرفان و طی مراحل سلوک و دست یافتن به کمال، نیازمند آموختن اصولی هستند که در تصوف مطرح است از این روی چندان غریب به نظر نمیرسد اگر حجم بسیاری از کتب به جا مانده از صوفیه، به آموزه های تصوف اختصاص یافته باشد. کارکرد این گونه از متون اقتضا میکند که مؤلف با به کارگیری زبان ارجاعی و قاموسی، معنا و مفهوم مورد نظر خود را به مخاطب منتقل کند، اما در این گونه از آثار، گاهی نویسنده به دلایلی از جمله توضیح و تبیین و تفهیم یک معنا یا انتقال ملموستر و عینیتر یک مفهوم و امر انتزاعی و غیرمحسوس و اقناع مخاطب، امکانات ادبی زبان را نیز به یاری میگیرد؛ از جمله این آثار میتوان به رساله «انسان کامل» عزیزالدین‌نسفی اشاره کرد. ما در مقاله حاضر، ضمن اشاره ای مجمل به محتوا و درونمایه این رساله و سبک نوشتار نسفی، کوشیده ایم تصاویر محوری «درخت» و «نور و ظلمت» را به همراه خوشه های تصویری مرتبط با آنها، در این رساله، معرفی کرده، ساختارهای گوناگون تصویری آن را بررسی نموده، سپس نقش این تصاویر را در تبیین مفاهیم مورد نظر نسفی در «انسان کامل» تحلیل نماییم

کلمات کلیدی
انسان کامل , خوشه تصویری , تشبیه , تمثیل , درخت , نور و ظلمت