فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 12، شماره 3، پاییز 98 ، شماره پی در پی 45

بررسی محتوای اخلاقی و تعلیمی در نثر ادبی دورۀ پهلوی

صفحه (195 - 216)
عنایت الله شریف پور(نویسنده مسئول)، ابوالقاسم بهزادی، محمدصادق بصیری
تاریخ دریافت مقاله : بهار 97
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : پاییز 97

چکیده
نگرش هر نویسنده ای دربارۀ مضامین تعلیمی نقش برجسته ای در کیفیت بیان و انتقال این مضامین به مخاطب دارد. از آنجا که تاکنون درباره محتوای اخلاقی و تعلیمی نثر ادبی دوره پهلوی، مقاله و تحقیق مبسوطی به صورت مستقیم صورت نگرفته است، در این پژوهش، بر اساس روش کتابخانه ای و سندکاوی، محتوای اخلاقی و تعلیمی برخی آثار ادبی دورۀ پهلوی در چارچوب تحلیل و دسته بندی، بررسی میشود. سؤال اصلی این تحقیق، این است که بسامد محتوای اخلاقی و تعلیمی در نثر ادبی دورۀ پهلوی بر چه اساس است و بیشترین تأکید این نویسندگان بر چه مضامین تعلیمی است؟ یافته های تحقیق نشان میدهد که در نثر دورۀ پهلوی اوّل و دوم، بیشترین تأکید نویسندگان متعهّد، بر تعلیمات دینی است ولی در دیگر تعلیمات، این بسامد، متفاوت است؛ با این توضیح که نویسندگان دورۀ پهلوی اوّل، بعد از تعلیمات دینی، تعلیمات اجتماعی سپس تعلیمات انسانی را مدّنظر قرار داده اند در حالی که نویسندگان دورۀ پهلوی دوم، بعد از تعلیمات دینی، تعلیمات انسانی و در نهایت اجتماعی را در نثر خود متجلّی کرده اند.

کلمات کلیدی
ادبیّات تعلیمی , نثر فارسی , مضامین اخلاقی و تعلیمی , دورۀ پهلوی

• قرآن کریم، (1387)، ترجمه مهدی الهی قمشه¬ای، تهران: پیام.
• نهج¬البلاغه، (1379)، ترجمه علی دشتی، قم: مشهور.
• آبشوران، درویشیان، علی¬اشرف، (1358)، تهران: انتشارات یارمحمّد.
• آتش خاموش، دانشور، سیمین، ( 1327)، تهران: چاپخانه علی¬اکبر علمی.
• آیینه، حجازی، محمّد، (1321)، تهران: چاپخانه فردوسی.
• اشرف مخلوقات، مسعود، محمّد، (1358)، تهران: مؤسسه مطبوعاتی علمی.
• اندیشه، حجازی، محمّد، (1349)، تهران: ابن سینا.
• این سوی تلهای شن، میرصادقی، جمال، (1335)، تهران: انتشارات چاپخش.
• بافته¬های رنج، افغانی، علی¬محمّد، (1367)، تهران: انتشارات نگاه.
• بوف کور، هدایت، صادق، (1383)، اصفهان: انتشارات صادق هدایت.
• بهار عمر، مسعود، محمّد، ( بی¬تا)، تهران: انتشارات کتب ایران(علمی).
• تلخ و شیرین، جمال¬زاده، محمّدعلی، (1379)، تهران: سخن.
• تنگسیر، چوبک، صادق، (1381)، تهران: نگاه.
• جای خالی سلوچ، دولت¬آبادی، محمود، (1361)، تهران: نشر نو.
• جستارهایی در ادبیّات تعلیمی، مشرف، مریم، ( 1389)، تهران: سخن.
• چمدان، بزرگ علوی، سیّد مجتبی، (1377)، تهران: نگاه.
• دهکدۀ من، نورآباد، ایرانی، ناصر، (1367)، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
• در تلاش معاش، مسعود، محمّد، (1356)، تهران: مؤسّسه مطبوعاتی علمی.
• زوال کلنل، دولت¬آبادی، محمود، (1392)، تهران: گردون.
• زنده به گور، هدایت، صادق، (1342)، تهران: امیرکبیر.
• سایه، دشتی، علی، ( 1383)، تهران: اساطیر.
• سایۀ روشن، هدایت، صادق، (1331)، تهران: چاپ سینا.
• سووشون، دانشور، سیمین، (1349)، تهران: خوارزمی.
• سه قطره خون، هدایت، صادق، (1333)، تهران: بی¬نا.
• شعر و هنر(مجموعه مقالات)، ناتل خانلری، پرویز، (1345)، تهران: سخن.
• شوهر آهو خانم، افغانی، علی¬محمّد، (1381)، چاپ سیزدهم، تهران: جاویدان.
• شهرناز، دولت آبادی، یحیی، (1305)، تهران: مطبعه مجلس.
• صد سال داستان¬نویسی در ایران، عابدینی، حسن، (1366)، ج 1، تهران: تندر.
• فرهنگنامه ادب فارسی، انوشه، حسن، (1381)، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
• کلیدر، دولت¬آبادی، محمود، (1374)، جلد 3 ،4،6، 8، تهران: فرهنگ معاصر.
• مثنوی معنوی، مولوی، جلال¬الدّین محمّد بن محمّد، (1390)، به تصحیح نیکلسون، تهران: هرمس.
• نسیم، حجازی، محمّد، (1346)، تهران: ابن سینا.