فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 11، شماره 3، پاییز 97 ، شماره پی در پی 41

ارتباط مبانی جمال شناسانه نثر خلّاق صوفیانه با فراز و فرودهای فکری عرفا در حیطه مرگ و زندگی ( با تکیه بر آثار شیخ ابوسعید ابوالخیر، شیخ احمد غزالی، عین القضات همدانی)

صفحه (309 - 328)
نسرین موسی وند(نویسنده مسئول)، حکیمه دبیران
تاریخ دریافت مقاله : زمستان 95
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : بهار 96

چکیده
موضوع مرگ و زندگی از دیرباز تا کنون یکی از دغدغه های اساسی ذهن بشر بوده و بستر مناسبی برای محققان ادیان و مذاهب گوناگون و عرفا فراهم آورده است. متون منثور خلّاق صوفیه که در گروه نثرهای ذوقی و تغزلی جای میگیرند با مرگ و زندگی برخوردی ذوقی، فعّال و هنرمندانه دارند. در این متون به دلیل غلبه حال صوفیانه و عمق تجربه های عرفانی، غالباً با عوامل هنری مختلفی چون صورخیال، عاطفه، چندلایگی معنا، موسیقی کلام، نگارش خودکار، شطح‌پردازی، رمز، وجود فضای هرمنوتیکی و جنبه های بلاغی زبان روبرو هستیم که بیانگر بکارگیری امکانات زبانی و فرازبانی نویسنده برای ایجاد ظرفیت قابل قبولی در زبان جهت بیان معانی والای عرفانی است. از منظر آنان بین زندگی و مرگ با وجود درک حضور حق‌تعالی تفاوتی وجود ندارد و مرگ پلی است که دوست را به دوست میرساند

کلمات کلیدی
زندگی , مرگ , صوفیه , خلّاق , جمال شناسی , ابوسعید ابوالخیر , شیخ احمد غزالی , عین القضات همدانی

• اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی‌سعید، محمدبن منور، 1366، مقدمه و تصحیح از محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگاه.
• تاریخ تصوف در اسلام، غنی، قاسم، 1389، تهران: زوّار، چاپ یازدهم.
• تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، نویا، پل، 1373، ترجمه از اسماعیل سعادت، تهران:مرکز نشر دانشگاهی.
• تمهیدات، عین القضات همدانی، ابوالمعالی عبدالله، 1373، مقدمه و تصحیح از عفیف عسیران، تهران: منوچهری.
• چشیدن طعم وقت، از میراث عرفانی ابوسعید ابوالخیر، ناشناس، 1391، مقدمه و تصحیح از محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
• حالات و سخنان ابوسعید ابوالخیر، جمال‌الدین ابوروح، لطف الله بن ابی سعید بن ابی سعد، 1371،مقدمه و تصحیح از محمدرضا شفیعی کدکنی،تهران: آگاه.
• حقیقت و زیبایی،احمدی، بابک، 1395، تهران: نشر مرکز، چاپ سی و یکم.
• دنباله‌ جستجو در تصوف ایران، زرین کوب، عبدالحسین، 1369، تهران: امیرکبیر، چاپ سوم.
• رستاخیز کلمات، 1391 شفیعی کدکنی، محمدرضا ، تهران: سخن
• رمز و داستان‌های رمزی، پورنامداریان، تقی، 1367، تهران: علمی و فرهنگی.
• زبان شعر در نثر صوفیه، شفیعی کدکنی، محمدرضا ،1392، تهران: سخن.
• زبان عرفان، فولادی، علیرضا، 1389، تهران: سخن
• ساختار و تأویل متن،احمدی، بابک، 1392، تهران: نشر مرکز، چاپ پانزدهم.
• سبک‌شناسی نثرهای صوفیانه، غلامرضایی، محمدرضا، 1388، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
• شیوه‌های نقد ادبی، دیچز، دیوید، 1373، ترجمه از محمدتقی (امیر) صدقیانی و غلامحسین یوسفی، تهران: علمی، چاپ چهارم.
• صور خیال در شعر فارسی، شفیعی کدکنی، محمدرضا، 1366، تهران: آگاه.
• مجموعه آثار فارسی احمد غزالی،غزالی طوسی، احمد، 1370، به اهتمام احمد مجاهد، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• نامه‌های عین القضات همدانی، عین القضات همدانی، ابوالمعالی عبدالله ،1387، با مقدمه و تصحیح علینقی منزوی، تهران: اساطیر، جلد اول، دوم و سوم.
• «اندرونی کاندرونها مست از اوست (ابوسعید و تأویل)»، عباسی، حبیب الله، (1380)، پژوهشنامه ‌علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، شماره 31، صص 88-65.
• «تأمّلات مرگ اندیشانه در چند متن منثور عرفانی»، خرسندی شیرغان، مصطفی و بهنام فر، محمد و مهدوی، بتول، (1392)، فصلنامه‌ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، شماره 32، صص 68-39.
• «تأویل بی‌خویش‌نویسی: تحلیلی تازه از نگره‌های ادبی عین القضات همدانی»، محبتی، مهدی، (1388)، فصلنامه‌ علمی- پژوهشی نقد ادبی، شماره 8، صص 72-53.
• «سیری در افکار و اندیشه‌های احمد غزالی»، ابوالقاسمی، سیده مریم، (1381)، فصلنامه علمی- پژوهشی شناخت»، شماره 33، صص 252-233.
• «فنای عارفانه، بقای جاودانه»، جلالی پندری، یدالله و زینی، مهری، (1387)، مجله مطالعات عرفانی، شماره 7، صص 89-53.
• «نقد و تحلیل نگرش هرمنوتیکی عین القضات همدانی»، علوی مقدم، مهیار و سعادتی، سحر، (1389)، فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهش‌های ادبی، شماره 27، صص 76-59.