فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 11، شماره 3، پاییز 97 ، شماره پی در پی 41

بررسی داستانهای فانتزی دهۀ هشتاد از منظر نظریۀ روایی ماریا نیکولایوا

صفحه (183 - 203)
عمران صادقی، دکتر بیژن ظهیری(نویسنده مسئول)، دکتر ابراهیم رنجبر، دکتر خدابخش اسداللهی
تاریخ دریافت مقاله : تابستان 95
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : پاییز 97

چکیده
در این پژوهش کوشیده ایم تا داستانهای برگزیده دهۀ هشتاد را از منظر اندیشه های ماریا نیکولایوا بررسی کنیم. نیکولایوا، ابزاری را که روایت شناسی میتواند برای بررسی ادبیات داستانی کودکان در اختیار ما بگذارد به ما نشان میدهد. او ویژگیهای داستان را بر اساس نیازها و تواناییهای ذهنی مخاطب کودک و نوجوان تشریح میکند. ما در این مقاله دوازده داستان برگزیده را تحت چهار بخش عمده(پیرنگ، شخصیت‌پردازی، چشم‌انداز و زمان) بررسی کرده ایم. بررسی ما نشان داد که پیرنگ این داستانها به مانند بسیاری از داستانهای کودک بر اساس سفر شکل گرفته است. سفر در داستانهای کودکان در مکان و در داستانهای نوجوانان در زمان است. پیرنگ در داستانهای کودکان خطی و در داستانهای نوجوانان پیچیده است. در داستانهای کودکان شخصیت‌پردازیها مستقیم و توصیفی است. در داستانهای نوجوانان شخصیت‌پردازیها غیرمستقیم و معرفی به وسیلۀ کنش‌ شخصیتها است.

کلمات کلیدی
ادبیات کودک , داستان , روایتمندی , فانتزی , نیکولایوا

• ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن ، قزل ایاغ، ثریا ، چاپ پنجم، تهران، سمت، 1386.
• بنیادهای ادبیات کودک، پولادی، کمال، چاپ دوم، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 1387.
• بوطیقای ساخت‌گرا، کالر،جاناتان، ترجمۀ کوروش صفوی، چاپ اول، تهران، مینوی خرد، 1388.
• پاییز در قطار، مزینانی، کاظم، چاپ سوم، تهران، سوره مهر، 1387.
• پری نخلستان، فتاحی، حسین، چاپ دوم، تهران، قدیانی، 1388.
• تهران،کوچۀ اشباح، گلشیری،سیامک()، چاپ اول، تهران، افق،1387.
• جستارهایی در باب نظریۀ روایت و روایت¬شناسی،حری، ابوالفضل، چاپ اول، تهران، خانۀ کتاب،1392.
• درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی، بی‌نیاز، فتح‌الله، چاپ اول، تهران، افراز، 1387.
• راز کوه پرنده، آرین، آرمان، تهران، نشرموج، 1392.
• رستاخیز فرا می‌رسد، آرین، آرمان، تهران، نشرموج، 1392.
• روایت داستانی بوطیقای معاصر، ریمون کنان، شلومیت، ترجمۀ ابوالفضل حری، تهران، نیلوفر، 1387.
• روایت-شناسی داستان¬های مثنوی، بامشکی، سمیرا، تهران، هرمس،1391.
• روش شناسی نقد ادبیات کودکان، محمدی، محمد، چاپ اول، تهران، سروش، 1378.
• زرد مشکی، عموزادۀ خلیلی، فریدون، چاپ اول، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 1388.
• شمشاد و آرزوی چهارم ، صحرایی،اکبر، چاپ اول ، تهران، شاهد، 1387.
• کاخ اژدها آرین، آرمان، تهران، نشرموج، 1392.
• گرگ‌ها گریه نمیکنند، یوسفی،محمدرضا، چاپ اول، تهران، افق. 1389
• فانتزی در ادبیات کودکان، محمدی، محمد، چاپ اول، تهران، روزگار1378.
• فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی، مقدادی، بهرام، چاپ اول، تهران، فکر روز، 1378.
• لالایی برای دختر مرده، شاه¬آبادی، حمیدرضا، تهران، افق، 1390.
• من، زن‌بابا و دماغ بابام، شمس، محمدرضا، چاپ اول، تهران، افق، 1386.
• من‌من کلّه گنده، شمس، محمدرضا، چاپ اول، تهران، افق، 1389.
• مقدمه‌ای بر روایت در ادبیات و سینما، لوته، یاکوب، ترجمۀ امید نیک فرجام، چاپ اول، تهران، مینوی خرد،1386.
• نقد ادبی، تسلیمی،علی، چاپ اول، تهران، آمه، 1388.
• ویژگیها و جنبه های ادبیات کودکان و نوجوانان، حجازی، بنفشه، تهران، روشنگران، 1377.
• خلیلی جهانتیغ، مریم، رحیمی، صغری(1390) مشابهتها و تفاوتهای داستانهای کودک و بزرگسال، پژوهشنامه زبان و ادبیات فارسی، سال سوم، شماره نهم، صص109 تا 138.
• شفاعی، آرش(1388)، «ماجراهای سمندر صاحب»، کتاب ماه کودک و نوجوانان. شمارۀ69.صص32تا33
• صوفی،حسین، فیاضی، مریم-سادات(1390)،« نگاهی گذرا به پیشینه نظریه های روایت» ، نقد ادبی، سال اول، شماره دوم، صص145 تا 170.
• محمدی،علی؛ روزبهانی،علیرضا (1391)، «فانتزی در هفت روز هفته دارم».مجله مطالعات ادبیات کودک، دانشگاه شیراز،شماره 5، صص87 تا 108
• نیکولایوا، ماریا(1387)،« فراسوی دستور داستان»، مجموعه مقالات دیگرخوانی¬های ناگزیر، ترجمه و گردآوری مرتضی خسرونژاد، تهران، کانون پرورش فکری.