فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 11، شماره 3، پاییز 97 ، شماره پی در پی 41

بررسی کنایه در دیوان مسعود سعد سلمان

صفحه (40 - 60)
دکتر حجت توسلی(نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : تابستان 96
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : پاییز 96

چکیده
کـنایه یکی از ابـزارهای مهم بیان معانی و صورخیال است که برای پرهیز از وضـوح گفتـار و اطناب کلام و نیز تاثیر گذارتر نمودن سخن به صورت پوشیده گویی و ترک تصریح ، با بیانی موجز و مؤثر در گفتار و نوشتار به کار گرفته میشود.مسعود سعد سلمان نیز به عنوان شاعری با سرگذشتی ویژه که مدت هجده سال را در زندانهای گوناگون گذرانده است، در حبسیه های خویش برای اثبات بی گناهی و تلاش جهت آزادی از کنایه به زیبایی و شایستگی بهره جسته است.پرسش اصلی پژوهش این است که آیا به کارگیری کنایه و انواع آن به لحاظ نوع و ساختار در شعر وی آگاهانه و با انتخاب قبلی صورت گرفته و یا بدون هدف و منظوری خاص بوده است؟ نتایج این پژوهش نشان میدهد که مسعود سعد با سنجش مخاطب خود از کنایه به شکل بسیار هدفمند و گزینش شده استفاده نموده و جهت نیل به مقصود، نه از تمام کنایات که از گونه هایی خاص از آن بیشترین بهره را در شعر خود برده و از برخی کنایات نیز کمترین استفاده را کرده است. اساس این گفتار بر پایه بررسی کنایه از لحاظ شکل شناسی و ساختار مکنیّ عنه ، ساختار شناسی زبانی و دستوری و نیز معنی شناسی و مفهوم یابی کنایی دیوان مسعود سعد سلمان استوار می باشد.

کلمات کلیدی
شکل شناسی کنایه , ساختارشناسی زبانی و دستوری کن , معنی شناسی و مفهوم یابی کنایه , مسعود سعد سلمان.

• البیان العربی ،طبانه،بدوی، ،دارالعوده بیروت،الطبعه الخامسه.
• اساس البلاغه.زمخشری،جارالله ابی القاسم محمود بن عمر،دارالفکر بیروت،1409.ه.ق.
• الصناعتین .عسکری،ابوهلال حسن بن عبدالله ،تحقیق مفید قمحه،دارالکتب العلمیه بیروت،چاپ دوم،1989.
• تاج المصادر .بیهقی،ابوجعفر احمدبن علی ، ،تصحیح هادی عالم زاده، دفتر مطالعات و تحقیقات فرهنگی ،چاپ اول،تهران:1366.
• تاریخ ادبیات ایران، صفا ، ذبیح اله . چ نوزدهم . تهران : ققنوس. 1372.
• ترجمان البلاغه .رادویانی،محمدبن عمر ،تصحیح احمد آتش،انتشارات اساطیر،چاپ دوم،تهران:1362.
• زیبا شناسی سخن پارسی (بیان).کزازی ، میر جلال الدین. چ دوم . تهران : مرکز. 1370.
• دیوان . سعد بن سلمان. مسعود. به کوشش دکتر مهدی نوریان . تهران : طوس . 1371.
• لباب الالباب ،عوفی،نورالدین محمدبن محمد ،.به سعی و اهتمام و تصحیح ادوارد براون.چ اول.2ج.لیدن:بریل1906.
• معانی و بیان، شمیسا ، سیروس. چ هشتم . تهران : فردوس. 1374.
• معانی و بیان .همایی ، جلال الدین. به کوشش دکتر ماهدخت بانو همایی . چ اول . تهران : هما .1370.
• هنجار گفتار در فن معانی و بیان فارسی ،تقوی،سید نصرالله، ،فرهنگسرای اصفهان،چاپ دوم،1363.