فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 11، شماره 2، تابستان 97 ، شماره پی در پی 40

کارکرد نظام نشانه شناسی در شعر معاصر (با تکیه بر اشعار حسین منزوی، هوشنگ ابتهاج و شفیعی کدکنی)

صفحه (291 - 311)
فاطمه مدرسی(نویسنده مسئول)، رحیم کوشش شبستری، محمد بامدادی
تاریخ دریافت مقاله : زمستان 95
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : زمستان 95

چکیده

نشانه شناسی یکی از رهیافتهای نقد ادبی جدید است که همپای نظریه های ادبی دیگر همانند فرمالیسم، ساختارگرایی، پساساختارگرایی و ... رشد و گسترش یافته و از دو آبشخور زبان شناسی و فلسفه تغذیه کرده است. نشانه شناسی متون ادبی نیز یکی از شاخصه های نشانه شناسی است که به تجزیه و تحلیل متون ادبی، از جمله شعر میپردازد. در این پژوهش نشانه های ادبی، نشانه های خاص سبکی، نشانه های عاشقانه، نشانه های فرهنگی و اجتماعی و نشانه های عرفانی و اخلاقی در کل اشعار شفیعی کدکنی، هوشنگ ابتهاج و حسین منزوی مورد بررسی قرار گرفته و با هم مقایسه شده است. این پژوهش درصدد است به سوالات زیر پاسخ دهد:

1- بسامد نشانه های ادبی در شعر این شاعران چگونه است؟

2- بسامد و نسبت نشانه های عاشقانه، فرهنگی و اجتماعی و نشانه های عرفانی و اخلاقی در اشعار این شاعران چگونه است؟

کلمات کلیدی
نشانه شناسی , ساختارگرایی , شفیعی کدکنی , هوشنگ ابتهاج , حسین منزوی

• آیینه ای برای صداها، شفیعی کدکنی، محمدرضا (1376) تهران، نشر سخن
• از زبان-شناسی به ادبیات، صفوی، کورش (1383) تهران، سوره¬ی مهر(حوزه¬ی هنری سازمان تبلیغات اسلامی)
• از مجموعه آثار نیما یوشیج (درباره شعر و شاعری)، طاهباز، سیروس (1368) انتشارات دفترهای زمانه
• انسان و سمبل هایش،یونگ، کارل گوستاو (1381)، ترجمه محمود سلطانیه، انتشارات جامی، تهران
• ای عشق همه بهانه از توست، در ترازوی نقد، نقد و تحلیل و گزیده اشعار هوشنگ ابتهاج، ساور سفلی، سارا، (1387)، انتشارات سخن، تهران
• بررسی نقش نشانه ها و نمادواژه ها در زبان شعری مولانا با رویکرد نشانه شناسی، رحیمی، فاطمه (1392) فصلنامه تخصصی عرفان اسلامی، سال نهم، شماره 35، (از ص34تا ص35)
• بررسی دو دیگاه زبان شناسانه و نشانه شناسانه به ادبیات، اصغری، سیده زهرا (1390)، فصلنامه علمی پژوهشی کاوش نامه، سال دوازدهم، شماره 22
• بیان و معانی،شمیسا، سیروس (1379) تهران، انتشارات فردوس
• تاسیان، ابتهاج، هوشنگ (1385)، تهران، نشر کارنامه
• دانش نامه نظرّیه¬های ادبی معاصر، مکاریک، ایرنا ریما (1385) ،ترجمه مهران مهاجر، محمّد نبوی، آگه، تهران
• دیوان حافظ، حافظ شیرازی، خواجه شمس الدین محمد (1376) به تصحیح و تدوین رشید عیوضی، تهران، انتشارات صدوق
• دوره زبان شناسی عمومی، سوسور، فردینان دو (1378) ترجمه صفوی،کورش، تهران، هرمس
• درآمدی بر معنی شناسی، صفوی، کورش (1383) تهران، سوره مهر (حوزه¬ی هنری سازمان تبلیغات اسلامی)
• در جستجوی نشانه ها(نشانه شناسی، ادبیات، واسازی)، کالر، جاناتان (1390) ترجمه صادقی، لیلا، امراللهی تینا، تهران، نشر علم،
• در زلال شعر، زندگی و شعر امیر هوشنگ ابتهاج، عابدی، کامیار، (1390) ، تهران، نشر ثالث
• ساختار و تأویل متن، احمدی، بابک، (1372) تهران، نشر مرکز
• سیاه مشق، ابتهاج، هوشنگ (1378) تهران، نشر کارنامه
• سفرنامه باران، عباسی، حبیب¬الله، (1378) تهران، انتشارات روزگار
• شبگیر، ابتهاج ، هوشنگ (1332) تهران، انتشارات زوار
• صورخیال در شعر فارسی، شفیعی کدکنی، محمدرضا (1370)، تهران، نشرآگاه
• طلا در مس، براهنی، رضا، ج1،3 تهران
• عناصر نشانه شناسی، بارت، رولان (1370) ترجمه محمدی، مجید، تهران، نشر بین المللی المهدی
• مجموعه اشعار، منزوی ، حسین(1389) ،تهران،آفرینش،نگاه، تهران
• معناکاوی: به سوی نشانه شناسی اجتماعی، ساسانی، فرهاد (1389)، تهران، نشر علم
• نقد و تحلیل ساختاری و نشانه شناسی داستانهای عاشقانه، تمیم داری، احمد، عباسی، سمانه (1391)، فصلنامه بهار ادب، سال پنجم، شماره اول
• نشانه ها: درآمدی بر نشانه شناسی، سیبیاک،تامس آلبرت (1391) ترجمه نوبخت، محسن، تهران، نشر علمی
• رحیمی، فاطمه(1392) بررسی نقش نشانه ها و نمادواژه ها در زبان شعری مولانا با رویکرد نشانه شناسی، فصلنامه تخصصی عرفان اسلامی، سال نهم، شماره 35
• هزاره دوم آهوی کوهی، شفیعی کدکنی، محمدرضا (1385) تهران، نشر سخن
• Mowrer, O.H.(1960) Learning theory and behavior. New york: wiley