فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 4، شماره 4، زمستان 90 ، شماره پی در پی 14

تحلیل بینامتنی مختصات ادبی نثر تاریخ جهانگشا و تاریخ وصاف

صفحه (0 - 0)
سید علی قاسم زاده،سعید حاتمی
تاریخ دریافت مقاله :
تاریخ پذیرش قطعی مقاله :

چکیده
مطابق نگرش بینامتنی، همواره بین متون مختلف موجود در ژانرهای ادبی یک فرهنگ، پیوندی آشکار یا پنهان وجود دارد؛ اما طریقه مؤلفان در نمایش این تأثر، همواره یکسان نیست و غالبا نویسنده یا شاعر متأخر خود را در پهنه رقابتی میبیند که نیاز به تحدی و تلاش برای ابداع است. در سنت تاریخ نگاری ادب کلاسیک از تاریخ بیهقی گرفته تا نگارش درّه نادره، این تأثیر و تأثر کاملاً مشهود است. رابطه تاریخ جهانگشای جوینی- که باید آن را اوج تاریخ نویسی فنی فارسی دانست؛ زیرا جامع سبک بیهقی و نصرالله منشی است- با تاریخ وصاف الحضره شیرازی از آنگونه است. بررسی و مقایسه این دو متن تاریخی- ادبی مبین توجه همگون نویسندگان متون آن دوران به جریانهای ادبی روزگار است و پیوند همزمانی و درزمانی متون ادبی را واگویی میکند. این جُستار به شیوهای توصیفی- تحلیلی مبتنی بر شگرد تحلیل بینامتنی مورد نظرهرولد بلوم؛یعنی اضطراب تأثیر(Anxiety of influence)، ضرورت واکاوی و مقایسه متونی از اینگونه را برای شناسایی جریانهای غالب روزگار ضروری میداند و معتقد است، نگارش متون تاریخی دوران ایلخانان، متأثر از جریان رقابتی و سیر تصنعی نثرنویسی آن دوره، تلاش برای رهایی از اضطراب ناشی از برجستگی نویسنده همعصر یا ماقبل خویش است؛ چنانکه نویسنده تاریخ وصاف با وجود اقرار به استادی جوینی، با هراس از سیطره نثر جهانگشا میکوشد،با خلاقیت در بهرهگیری از صنایع ادبی،خود را مبدع و صاحب سبک نشان دهد.

کلمات کلیدی
تحلیل بینامتنی , سبک شناسی نثر , اضطراب تأثیر , تاریخ جهانگشا , تاریخ وصاف