فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 6، شماره 2، تابستان 92 ، شماره پی در پی 20

بررسی و مقایسه سبک و آداب نامه نگاری در دستورالکاتب و زبده الفواید

صفحه (0 - 0)
میرنعمت‏ الله موسوی،اسدالله واحد،پروین ابیضی
تاریخ دریافت مقاله :
تاریخ پذیرش قطعی مقاله :

چکیده
ترسل و انشاء یکی از گونههای نثر است که در تاریخ ادب فارسی از رواج و اهمیت فراوانی برخوردار بوده است. در خصوص این نوع ادبی از دوره ساسانیان تاکنون آثار متعددی به وجود آمده. و به تبع آن کتابهایی نیز در آموزش آداب کتابت و انشاء چه به صورت مستقل و چه به صورت کلی و عمومی نوشته شدهاند. مقاله حاضر از میان آثار متعدد در زمینه آموزش کتابت و انشاء به بررسی و مقایسه دو اثر آموزشی در این زمینه یعنی دستورالکاتب از محمد نخجوانی در قرن هشتم هجری و نسخه خطی زبدهالفواید از معلم تبریزی در عهد قاجار پرداخته و هر دو اثر را از نظر تقسیمبندی، نامگذاری و ترتیب درج نامهها، شکل و ارکان کلی نامهها، ذکر تاریخ کتابت در نامهها و ویژگیهای سبکی نامهها مورد بررسی و مقایسه قرار داده است. و این که در این دو اثر که در دو دوره متفاوت نوشته شده اند از نظر ارائه سبک و آداب نامه نگاری چه تفاوتهایی وجود دارد؟ و دو اثر چه ارکان و شرایطی برای نگارش انواع نامه ها بخصوص نامه های اداری و رسمی بیان کرده اند؟ نخجوانی در ارائه آداب کتابت به شیوه غیرآموزشی و غیردرسی و به عبارتی، کلی عمل کرده بدین صورت که پس از بیان مقدمهای در خصوص آداب مکاتبه، نامهها را براساس مراتب کاتب و مکتوبالیه در چهار مرتبه رتبهبندی کرده سپس یک شکل و چارچوب کلی در ابتدای نامههای هر مرتبه بیان کرده است. و نمونه هایی هم در هر مرتبه برای هر نوعی ارائه کرده است. حال آنکه معلم تبریزی به شیوه متداول عصر خود یعنی به روش آموزشی و درسی عمل کرده بدین صورت که نامهها را براساس مرسل و مرسلالیه به ده قسم تقسیم کرده و برای هر قسم نام خاصی معین کرده سپس ارکان و شرایط خاص و مفصلی برای تکتک اقسام دهگانه بطور جداگانه بیان کرده است و در نهایت چند نمونه نامه هم برای هر قسم با رعایت ارکان و شرایط مذکور آورده است.

کلمات کلیدی
منشات , مقایسه , آداب انشاء , دستور‏الکاتب , زبده‏الفواید