فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 1، شماره 3، پاییز 87 ، شماره پی در پی 1

نقد صورتگرایانه غزلیات حافظ

صفحه (0 - 0)
فاطمه مدرسی،امید یاسینی
تاریخ دریافت مقاله :
تاریخ پذیرش قطعی مقاله :

چکیده
دهه دوم قرن بیستم نقطه عطف و سر آغاز تحوّلی عظیم در نظریه ادبی است که بعدها فرمالیسم(صورتگرایی) نامیده شد. مشخصه and not; بارز این مکتب، گسستن از هنجارهای ادبی گذشته و کشف راز ادبیّت یک اثر ادبی بود. هدف پایه گذاران این مکتب که به صورتگرایان روس معروف شدند، یافتن پایه های علمی برای نقد ادبی بود. نخستین گام را در این زمینه ویکتور شکلوفسکی ( Victor Shoklovsky) با انتشار رستاخیز واژه ها ( (Resurrection of the words در سال 1914 برداشت. صورتگرایان اثر ادبی را بدون هیچگونه پیش زمینه ای مورد بررسی قرار میدهند. آنها معتقدند که به اثر ادبی باید از جنبه and not; ادبی بودن آن نگریست. این پژوهش بر آن است که شیوه های آشنایی زدایی را در غزلیات حافظ مورد بررسی قرار دهد تا مشخص گرداند که وی تا چه حد در اشعارش به قاعده کاهی (Deviation) و قاعده افزایی(Extra Regularity ) دست یازیده است و آیا از این رهگذر توانسته موجب عادت ستیزی و در نتیجه تشخّص کلام خود در نگاه مخاطب گردد. با توجّه به این نکته که آشنایی زدایی (Defamilirization) از ارکان اصلی مکتب فرمالیسم روس میباشد که دلالت بر ناآشنا ساختن واقعیت عادی شده زندگی دارد، تا به جای شناسایی صرف امور پیرامون، به درک واقعی آنها دست یابند.

کلمات کلیدی
صورتگرایی , آشنایی زدایی , قاعده کاهی , قاعده افزایی , غزلیات حافظ