ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 18، شماره 6، شهریور 1404 ، شماره پی در پی 112

تحلیل موضوعی و عناصر روایی درکتاب «فرکانس 1160»، اثر فضل الله صابری

صفحه (267 - 285)
بابک روزبه ، شاهرخ حکمت (نویسنده مسئول)، محسن ایزدیار
تاریخ دریافت مقاله : فروردین 1404
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تیر 1404

چکیده

زمینه و هدف: با آغاز دفاع‌مقدس یادداشتهای روزانه رزمندگان، روایت وقایع جنگ در گزارشهای خبرنگاران، خاطره نگاشته دفاع‌مقدس را به جریان ادبی در کشور تبدیل ساخت. به تدریج این روایتها با فنون ادبی، ذوق هنری و بهره گیری از شاخصه های خاص تلفیق یافت تا جریان ادبی غالب در ادبیات کشور رفته رفته شکل گیرد. در این پژوهش کوشیده ایم تا با ارائه عناصر پیشنهادی‌ خود خاطره نویسی را گونه ای مستقل از دیگر روایتها معرفی نماییم.

روشها: این پژوهش با مطالعه نظری به روش پژوهش کتابخانه ای و شیوه تحلیلی انجام شده است. محدوده و جامعه مورد مطالعه کتاب «فرکانس 1160» اثر فضل الله صابری است که توسط نشر سوره مهر منتشر شده است.

یافته ها: خاطره نگاشته ها همواره با گونه های دیگر ادبی چون داستان، رمان، زندگینامه، سفرنامه،...مورد بررسی قرار میگیرد و آن را مستقل از دیگر روایتها ندانسته اند. خاطره نویسی گونه ای مستقل از دیگر روایتهاست که میتواند بستری برای سایر گونه های ادبی و تاریخی باشد. مهمترین شاخصه خاطره نگاشته ها استناد است که آن را از سایر گونه ‌ها متمایز میکند. پیشنهاده های ارائه شده در این پژوهش با مطالعه در منابع موجود تهیه تا عناصر کاملی ارائه دهیم و بتوانیم جایگاه آنها را در عناصر خاطره تثبیت نماییم.

نتیجه گیری: در اثر مورد پژوهش، نقش محوری عنصر زمان در انسجام روایت، شخصیت‌پردازی مستقیم و غیرمستقیم از کارکنان رادیو، زاویه دید اول شخص، مکان دقیق و مستند، استفاده از نثر گفتاری و معیار، به باورپذیری روایت افزوده اند. همچنین سوژه نو، موضوع مقاومت رسانه ای و حضور اسناد معتبر از دیگر ویژگیهای مهم «فرکانس 1160» است. نویسنده توانسته است با رعایت عناصر روایی پیشنهادی، اثری منسجم، مستند، و تأثیرگذار خلق کند که در حوزه ادبیات پایداری، جایگاه مستقلی از دیگر گونه های ادبی داشته باشد و در نوع خود نیز اثری مستقل باشد.

کلمات کلیدی
خاطره نگاشته , روایت , دفاع‌مقدس , موضوع , عناصر , فرکانس 1160

• ابوت، اچ پورتر(1987). سواد روایت. ترجمه رؤیا پورآذر، نیما اشرفی(1402).تهران: انتشارات اطراف
• آریان‌پور کاشانی، منوچهر(1385). فرهنگ یک جلدی پیشرو آریان. چاپ چهارم. تهران: جهان رایانه
• ابراهیمی، نادر (1377). لوازم نویسندگی. چاپ اول. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی
• اسکولز، رابرت (1968). عناصر داستان. ترجمه فرزانه طاهری (1377). چاپ اول. تهران: مرکز
• امیرخانی، مسعود (1401). خاطره نویسی در زیست بوم دفاع‌مقدس. تهران: انتشارات صریر
• حری، ابوالفضل (1391). روایت شناسی. تهران: انتشارات لقاءالله
• خطیبی، حسین (1375). فن نثر در ادب پارسی. تهران: انتشارات زوار
• داد، سیما (1378). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: انتشارات مروارید
• درخشنده، ابوالفضل (1395). آموزش خاطره نویسی پیشرفته. تهران: انتشارات حدیث قلم
• دهخدا، علی اکبر (1372). لغت‌نامه دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران
• دهقان، احمد (1398). خاک و خاطره. تهران: انتشارات صریر
• ساسانی، فرهاد (1387). خاطره و گفتمان جنگ. تهران: انتشارات سوره مهر
• سنگری، محمدرضا (1398). ادبیات دفاع‌مقدس. تهران: صریر
• شمیسا، سیروس (1386). انواع ادبی. چاپ دوم. تهران: میترا
• صابری، فضل‌الله(1402). فرکانس 1160. چاپ سوم. تهران: سوره مهر
• عمید، حسن (1378). فرهنگ عمید. چاپ سی و ششم. تهران: امیرکبیر
• فتاحی، حسین (1386). داستان گام به گام. تهران: صریر
• کمری، علیرضا (1394). پرسمان یاد. تهران: صریر
• مالکی، امید (1387). فرهنگ فارسی فرهیخته. چاپ پنجم. تهران: بدیهه
• مندنی پور، شهریار (1383). ارواح شهرزاد. تهران: ققنوس
• میرصادقی، جمال (1385). عناصر داستان. چاپ پنجم. تهران: سخن
• مستور، مصطفی (1379). مبانی داستان کوتاه. تهران: چشمه
• وستلند، پیتر. شیوه های داستان‌نویسی. ترجمه محمد حسین عباسپور تمیجانی (1371). چاپ اول، تهران: مینا
• یونسی، ابراهیم (1384). هنر داستان‌نویسی. چاپ هشتم. تهران: نگاه
• مقالات
• شمشیرگرها، محبوبه (1397). نقد و بررسی کتاب: خاطره نویسی و جایگاه آن در تاریخ نگاری عصر قاجار شناخت انواع خاطرات و بررسی تحول خاطره نویسی در عصر قاجار با تکیه بر تاثیر انقلاب مشروطه بر این پدیده و ارزش گذاری جایگاه این جریان در تاریخ نگاری دوره قاجار. سال هشتم. شماره1: نشریه تاریخ شفاهی. 204-189
• عبداللهیان، حمید (1381). داستان و شخصیت‌پردازی در داستان. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
• فرزاد، عبدالحسین و دانش، کوثر و خاتمی، احمد (1403). تحلیل آثار شاخص ادبیات داستانی دفاع‌مقدس از منظر جریان شناسی. سال هفدهم. شماره چهارم. نشریه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب سابق). صص 142-125