ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 18، شماره 4، تیر 1404 ، شماره پی در پی 110

بررسی حقوق کودکان کار در ادبیات کودک و نوجوان و مقایسه مختصر آن با حقوق کودکان در قرآن

صفحه (177 - 194)
علی حسینعلی‌پور ، سیده فاطمه حسینی (نویسنده مسئول)، مهرداد ناظری
تاریخ دریافت مقاله : آذر 1403
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اسفند 1403

چکیده

زمینه و هدف: ادبیّات کودک و نوجوان بویژه آثار داستانی و اشعاری که پیرامون کودکان کار پدید آمده است زمینه و فضای مناسبی را فراهم میکند تا بخشی از زندگی، دغدغه ها و مشکلات این قبیل کودکان بتصویر کشیده شود و تجارب ناخوشایند و نیازهای آنان از منظر ادبی و هنرمندانه به مخاطبان نشان داده شود. جهتگیریهای نویسندگان و شاعران عرصه ادبیّات کودک و نوجوان نسبت به حقوق کودک، روشنگر بسیاری از آسیبهای اجتماعی است؛ حقوقی که در قرآن کریم نیز مورد توجّه قرار گرفته است. هدف اصلی این پژوهش آسیب‌شناسی حقوق کودکان کار در متون ادبی و نگاهی به حقوق کودکان در قرآن کریم میباشد.

روش پژوهش: روش پژوهش در این مقاله توصیفی ـ تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و سند کاوی است. جامعه آماری پژوهش و تمرکز اصلی آن بر یازده اثر شاخص ادبیّات کودک و نوجوان از انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و قرآن کریم است.

یافته های پژوهش: یافته های تحقیق حاکی از آن است که در آثار مورد بررسی شاعران و نویسندگان کودک و نوجوان اصلیترین مسائل مربوط به حقوق کودک بویژه مسأله کودکان کار را بخوبی با عواطف مناسب در راستای القای مضمون کودکان کار، مورد توجّه قرار داده اند و حقوق کودک در قرآن کریم نیز از جمله نکاتی است که خداوند متعال توجّه به آن را در آیات مختلف از جنبه های گوناگون مورد توجّه قرار داده است.

نتایج پژوهش: نتایج این مطالعه نشان میدهد که از جمله حقوق اساسی مغفول در خصوص کودکان کار در ادبیّات داستانی توجّه به مسأله سواد، معیشت، حمایت عاطفی، نهی از کار کودک، توجّه به بازی، فراغت، حفظ کرامت دختران میباشد و در قرآن کریم نیز حقوق کودک بویژه مسأله تعلیم و تربیت، تأمین نفقه و معیشت، توجّه به ارزش و کرامت انسانی دختران از جمله نکات حائز اهمیت میباشد.

کلمات کلیدی
ادبیّات داستانی , داستانهای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان , کودکان کار , حقوق کودک در قرآن کریم.

• قرآن کریم. ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
• انصاری. قدرت‌الله (1392). احکام حقوق کودک در اسلام. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار، ص 175.
• اونق. عبدالرحمان (1403). چوپان کوچک. چاپ سوم. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• برآبادی. محمود (1385). بالاییها و پایینیها. چاپ ششم. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• بهشتی. سعید و منطقی. یگانه (1390). اندیشه های نوین تربیتی. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه الزهرا (س). دوره 7. شماره 3. صص 91 ـ 114.
• بیگی. جمال (1388). بزه دیدگی اطفال در حقوق ایران: با مقدمه محمد علی اردبیلی. چاپ دوم. تهران: میزان. صص 152 ـ 169.
• خوب‌بخت. حسین و نیکنامی. بنت‌الهدی (1398). نقد و بررسی سیاستها و راهکارهای ارائه شده برای حمایت از کودکان کار و خیابان. حقوق کودک. سال اول. صص 93 ـ 109.
• رحماندوست. مصطفی (1384). آسمان هنوز آبی است. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• رحمانی. علی‌اکبر (1390). در انتظار طلوع. چاپ هشتم. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• رحیمی‌پور. سعید (1403). سیری در چگونگی تجلی حقوق کودک در آثار هارپرلی و هوشنگ کرمانی. نشریه علمی سبک‌شناسی و تحلیل متون نظم و نثر فارسی (بهار ادب). سال هفدهم. شماره دهم. پی در پی 104. صص 117 ـ 193.
• شاه آبادی. حمیدرضا (1402). لا لایی برای دختر مرده. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• شعاری‌نژاد. علی‌اکبر (1375). مبانی روانشناختی تربیت. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ص 84.
• شفیع‌آبادی. عبدالله و دیگران (1402). آسیب‌شناسی اشتغال کودکان کار خیابانی تهران: یک پژوهش گراند تئوری. فصلنامه علمی برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی. دوره پانزدهم. شماره 54. صص 1 ـ 36.
• طباطبایی. محمد حسین (1360). المیزان فی تفسیر القرآن. ج 2. قم: نشر اسماعیلیان،ص 360 .
• طلایی . فرهاد و دیگران (1394). تحلیلی بر کار کودک و تأثیر آن بر حق آموزش کودک با تأکید بر برنامه بین‌المللی حذف کار کودک. حقوق بشر. سال دهم. شماره 1. پیاپی 19. صص 3 ـ 24.
• قوجق. یوسف (1402). خورشیدی در صحرای ترکمن. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• لطف‌الله. داوود (1373). احوالپرسی چترها. تهران: زلال.
• محمدی. محمد هادی (1400) فضانوردها در کوره آجرپزی. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• مصفا. نسرین (1382). کنوانسیون حقوق کودک و بهره برداری از داخلی ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ص 27.
• میرشکاری. علی و فراهانی. سید جواد (1392). قانون ثبت احوال در نظام حقوق کنونی. تهران: جنگل، ص 23.
• نعیمی حصار. صفورا و دیگران (1396). کودکان کار و آسیبهای تهدید کننده.کنفرانس ملی پژوهشهای نوین در مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی. کازرون: دانشگاه آزاد اسلامی، ص 1.
• یوسفی. محمدرضا (1373). قالیچه بته گلی. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• ______________ (1374). شالیزار سبز. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• ______________ (1390). قلمزن و راهزن. چاپ دوم. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.