ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 18، شماره 2، اردیبهشت 1404 ، شماره پی در پی 108

متناقض‌نمایی (پارادوکس) در اشعار افشین یداللهی

صفحه (45 - 60)
زهرا ابوالقاسمی ، مریم شادمحمدی (نویسنده مسئول)، نعیمه کیالاشکی ، وجیهه ترکمانی
تاریخ دریافت مقاله : مرداد 1403
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آبان 1403

چکیده

زمینه و هدف: متناقض‌نما از جمع ناسازها و نقیضها ساخته میشود و با صنعت تضاد، متفاوت بوده و از آن پیچیده‏تر است. اشعار افشین یداللهی، شاعر و ترانه سرای معاصر، یکی از بهترین و مناسبترین بسترها برای مطالعه و بررسی انواع متناقض‌نما در شعر معاصر است. شعر یداللهی چنان با تناقضات ظاهری آمیخته است که میتوان آن را اصلیترین ویژگی سبک شعری او دانست. کاربرد این شگرد بیانی نه تنها برای روند متن بازدارنده نیست، بلکه موجب روانی و شیوایی آن نیز میشود و بر غنای آن میفزاید. در این پژوهش شعر این شاعر از منظر کیفیت و انواع متناقض‌نما‏سازی مورد بررسی قرار گرفته است.

روش مطالعه: پژوهش حاضر به شیوه توصیفی- تحلیلی به بررسی متناقض‌نما‏سازی در اشعار افشین یداللهی در سه دسته اصلی «ساخت زبانی، ساخت ادبی، و ساخت محتوایی» تهیه و تنظیم شده است.

یافته ها: یداللهی در متناقض‌نمایی زبانی، از متناقض‌نمای اسنادی بیشتر از نوع ترکیبی آن استفاده کرده است. در بخش ادبی نیز بیشتر از رابطه تضاد میان واژه‏ها بهره برده اما در کنار آن صنایعی مانند تشبیه، استعاره، ایهام، حس‌آمیزی و کنایه نیز در ساخت تصاویر متناقض‌نما کاربرد قابل توجهی دارند. در بخش محتوایی نیز از سه نوع متناقض‌نمای عرفی، شرعی و تجریدی بیشتر استفاده کرده است و این بخش از متناقض‌نماها در شعر او غالباً صبغه ای عرفانی از عشق به نمایش گذاشته اند.

نتیجه گیری: در اشعار یداللهی متناقض‌نما‏ از ترکیب مفاهیم یا کلمات متناقض متعدد و بنوعی جریان مفهوم متناقض‌نما در کل شعر ایجاد شده‏اند که میتوان این ویژگی را یکی از شاخصه‏های بدیع سبک اشعار یداللهی به شمار آورد. در مجموع متناقض‌نما‏ در اشعار یداللهی در عین سادگی و بهره‏گیری از تضاد میان واژه‏های ملموس، متداول و سطحی، همچنان دارای شاخصه نوآوری، شگفت‏آوری و پیچیدگی است. او مفاهیم پیچیدۀ مبتنی بر عشق و خودشناسی را در قالب متناقض‌نما‏های ساده و قابل فهم برای مخاطبان بازنمایی کرده است.

کلمات کلیدی
بلاغت , متناقض‌نما , پارادوکس , شعر معاصر , افشین یداللهی

• قرآن کریم
• حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد. (1402). دیوان حافظ، تهران: اساطیر.
• سروش، عبدالکریم. (1369). «تعمیم صنعت طباق یا استفاده از عکس و نقض و عدم تقارن در شعر سعدی»، ذکر جمیل سعدی (جلد 2)، چاپ سوم، تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1366). شاعر آینه ها، تهران: آگاه.
• فولادی، علیرضا. (1389). زبان عرفان، تهران: سخن-فراگفت.
• گلی، احمد و بافکر عجبشیر، سردار. (1395). «شگرد‏های متناقض‏‌نمایی (پارادوکس) زیبایی‏شناختی» فنون ادبی، (2) 8، صص 100-116.
• میرصادقی، میمنت. (1373). واژه نامۀ هنر شاعری، تهران: مهناز.
• یداللهی، افشین. (1393). حرفهایی که من باید میگفتم و تو باید میشنیدی، تهران: نگاه.
• یداللهی، افشین. (1394). مشتری میکده‏ای بسته، مجموعۀ سپید، تهران: نگاه.
• یداللهی، افشین. (1399). جنون منطقی، تهران: نگاه.
• یداللهی، افشین. (1400). روزشمار یک عشق، تهران: نگاه.
• یداللهی، افشین. (1401 الف). امشب کنار غزلهای من بخواب، تهران: نگاه.
• یداللهی، افشین. (1401 ب). خاطره‏هایم را فراموش کنم، آرزوهایم هست، تهران: نگاه.