ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 18، شماره 1، فروردین 1404 ، شماره پی در پی 107

بررسی سبک زنانه در آثار زویا پیرزاد بر اساس لایه واژگانی

صفحه (169 - 192)
لیلا منصوری ، مهری تلخابی (نویسنده مسئول)، نزهت نوحی ، حیدر حسنلو
تاریخ دریافت مقاله : مرداد 1403
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آبان 1403

چکیده

زمینه و هدف: سبک‌شناسی لایه ای یکی از شیوه های کاربردی در علم سبک‌شناسی متن بنیاد و ساختارگراست که اثر را در لایه ها و سطوح خرد تا کلان، شامل لایه آوایی، واژگانی، نحوی، بلاغی و ایدئولوژیک تحلیل و بررسی مینماید. در این شیوه زبان با توجه به بافت موقعیتی تحلیل میشود. یکی از لایه های مورد بررسی در سبک‌شناسی مدرن، لایه واژگانی است. هدف اصلی در پژوهش پیش رو بررسی و تحلیل زبان زنانۀ بکار رفته در پنج اثر برگزیدۀ ادبیات معاصر از زویا پیرزاد میباشد. در این جستار با تکیه بر نظریه لیکاف و سبکشناسی لایه ای قصد داریم واژگان بکار رفته در این آثار را از منظر سبک زنانه تحلیل و واکاوی نماییم.

روش مطالعه: این پژوهش بشیوه توصیفی ـ تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته و کوشیده است سبک زنانه در آثار برگزیده زویا پیرزاد را بر اساس سبک‌شناسی واژگانی مورد تحلیل و واکاوی قرار دهد. محتوای مقاله به جز بهره گیری از نظریات مرتبط با سبک‌شناسی لایه ای با تأکید بر کتاب فتوحی رودمعجنی و نظریات لیکاف، محصول تحلیل و بررسی شخصی نگارندگان نیز میباشد.

یافته های پژوهش: یافته های پژوهش نشان‌دهنده آن است که زبان کلّی آثار زویا پیرزاد در آثار مورد مطالعه، ویژگیها و شاخصه های مرتبط با سبک واژگانی زنان از نظر لیکاف و سبک‌شناسی لایه ای را داراست.

نتایج پژوهش: نتایج پژوهش نشان میدهد که واژگان و صفتهای عاطفی، تشدیدکننده های واژگانی، نشانگرهای تردید، رنگواژه ها، واژگان حسی، سوگند واژه ها، پرهیز از دشواژه ها، تکیه کلامهای زنانه، واژگان حوزه خانه داری و مختص زنان، تکیه کلامهای زنانه و تصدیق‌کننده ها از جمله بارزترین نمودهای سبک واژگانی زنانه در آثار مورد بررسی از پیرزاد در حیطه پژوهش انجام شده است. بر اساس نتایج تحقیق، رمان «چراغها را من خاموش میکنم» در تمامی موارد از بسامد واژگان زنانه بیشتری نسبت به سایر کتب مورد بررسی بهره گرفته است.

کلمات کلیدی
سبک زنانه , سبک‌شناسی لایه ای , لایه واژگانی , لیکاف , زویا پیرزاد

• فهرست منابع فارسی
• ارباب. سپیده (1391). بررسی و طبقه بندی دشواژه های رایج زبان فارسی در تداول عامه. پژوهشهای زبانشناسی تطبیقی. سال 2. شماره 4. صص 107 ـ 124.
• باقری. معصومه (1399). بررسی سبک‌شناسانه رمانهای نویسندگان زن معاصر با تکیه بر هفت رمان جزیره سرگردانی، سگ و زمستان بلند، شبهای تهران، دل فولاد، چراغها را من خاموش میکنم، رؤیای تبت و سرخی تو از من. ماهنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثز فارسی (بهار ادب). سال سیزدهم. شماره سوم. پیاپی 49. صص 1 ـ 18.
• پاک نهاد جبروتی. مریم (1381). فرادستی و فرودستی در زبان. تهران: گام نو، ص 86.
• پیرزاد. زویا (1375). مثل همه عصرها. چاپ دوم. تهران: مرکز.
• _______ (1376). طعم گس خرمالو. چاپ اول. تهران: نشر مرکز.
• ________ (1377). یک روز مانده به عید پاک. تهران: نشر مرکز.
• _______ (1380). چراغها را من خاموش میکنم. تهران: مرکز.
• _________ (1402). عادت میکنیم. چاپ صد و هفتاد و دو. تهران: مرکز.
• جان‌نژاد. محسن (1380). زبان و جنسیت: پژوهش زبانشناختی ـ اجتماعی در تفاوتهای زبانی میان گویشوران مرد و زن ایرانی در تعامل مکالمه ای. رساله دکتری. دانشگاه تهران، ص 75.
• خجسته پور. سعیده و دیگران (1401). مؤلفه های زنانه نویسی در رمان اهل غرق منیرو روانی‌پور با تکیه بر سبک‌شناسی فمنیستی سارا میلز. نشریه علمی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). دوره 15. شماره پیاپی 82. صص 63 ـ 45.
• دُرپر. مریم (1393). سبک‌شناسی لایه ای: توصیف و تبیین یافتمند سبک نامه شماره یک غزالی در دو لایه واژگان و بلاغت. فصلنامه ادب‌پژوهی. شماره 27. صص 115 ـ 136.
• شیردست. عبدالرضا و دیگران (1399). سبک‌شناسی واژه های مجموعه شعرهای شاعران فارسی‌سرای مازندران از سال 1357 تا پایان سال 1397 با رویکرد لایه ای. ماهنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). سال سیزدهم. شماره پنجم. پیاپی 51. صص 23 ـ 45.
• عرب یوسف‌آبادی. فائزه و عرب یوسف آبادی. عبدالباسط (1395). نشانگرهای جنسیتی در رمان اعشقنی و پرنده من بر مبنای الگوی رابین لیکاف. دو فصلنامه مطالعات تطبیقی ففارسی ـ عربی. سال 3. شماره 5. صص 77 ـ 95.
• علوی مقدم. مهیار (1398). نظریه های نقد ادبی معاصر. چاپ چهارم. تهران: سمت، ص 57.
• فارسیان. محمدرضا (1378). جنسیت در واژگان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبانشناسی همگانی. تهران: دانشگاه تهران، صص 19 ـ 20.
• فتوحی رود‌معجنی. محمود (1392). سبک‌شناسی: نظریه ها، رویکردها و روشها، چاپ دوم. تهران: سخن، صص 92 ـ 238 ـ 114 ـ 402. 406 ـ 251 ـ 414.
• فیاض. ابراهیم و رهبری. زهره (1385). صدای زنانه در ادبیات معاصر. پژوهش زنان، دوره 4. شماره 4. صص 5 ـ 23.
• لیپز. هیلاری. ام (1393). روانشناسی زن از نگاهی نو: جنسیت، فرهنگ، قومیت. ترجمه: فاطمه باقریان. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، ص 121.
• لیکاف. رابین (1403). زبان و جایگاه زن. ترجمه: یاسر پور اسماعیل و مریم خدادادی. چاپ چهارم. تهران: نگاه، صص 12-61- ـ 21 ـ 28ـ 140.
• محمودی بختیاری. بهروز و دهقانی. مریم (1392). رابطه زبان و جنسیت در رمان فارسی: بررسی شش رمان. زن در فرهنگ و هنر. دوره پنجم. شماره 4. صص 543 ـ 556.
• نجفی عرب. ملاحت (1394). نقد و تحلیل رمان چراغها را من خاموش میکنم از منظر زبان و جنسیت. دو فصلنامه علوم ادبی. سال 4. شماره 7. صص 211 ـ 181.
• وردانک. پیتر (1393). شعرالعجم. ترجمه: سید محمد تقی فخرداعی. چاپ دوم. تهران: دنیای کتاب، ص 198.