ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 12، اسفند 1403 ، شماره پی در پی 106

سبک‌شناسی اشعار نادم قیصاری

صفحه (95 - 116)
حسن جویا ، میثم حنیفی (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : خرداد 1403
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : شهریور 1403

چکیده

زمینه و هدف: نادم قیصاری در شعر معاصر افغانستان شاعری شناخته شده است و اشعارش با درونمایه های غنایی، عرفانی، اجتماعی و فرهنگی در غنای شعر این دوره در افغانستان سهم بزرگی دارد؛ اما تاکنون زمینۀ مناسب برای واکاوی و تحلیل همه سویۀ شعر او فراهم نیامده و از این روی، نادم قیصاری نیز مانند بسیاری از شاعران دیگر کشور خود، در جامعۀ ادبی ایران ناشناخته باقی مانده است. این پژوهش، با هدف سبک‌شناسی شعر نادم قیصاری، در پی معرفی این شاعر، با ارائۀ نمونه هایی از شعر او، در سه سطح زبانی، ادبی و فکری دنبال میشود. همچنین شناسایی جایگاه شاعر در میان شاعران معاصر ادبیات فارسی از اهداف این پژوهش است.

روش مطالعه: پژوهش پیش رو، مطالعه ای نظری است. داده های آن به روش کتابخانه ای به دست آمده و به شیوه توصیفی-تحلیلی و ارائۀ آمار به انجام رسیده است. محدودۀ مورد مطالعه، کلیات دیوان نادم قیصاری است که با مقدمۀ محمد سرور مولایی در سال 1390 ش. توسط انتشارات عرفان در تهران به چاپ رسیده است. در این پژوهش اشعار نادم قیصاری بر اساس روش سیروس شمیسا در سه سطح زبانی، ادبی و فکری سبک شناسی شده است.

یافته ها: مهمترین ویژگیهای شعر نادم در سطح زبانی عبارتند از: بسآمد بالای واژگان عرفانی، انواع تکرار، واج‌آرایی و قافیه های بدیعی‌. از برجستگیهای ادبی آن میتوان به بسامد بالای روش تناسب از جمله: تضاد، مراعات‌النظیر، تلمیح و مدعامثل اشاره کرد. در میان آرایه های بیانی انواع تشبیه: اضافۀ تشبیهی، تشبیه مرسل، مفصل، مفرد و تشبیه بلیغ و همچنین انواع استعاره بسامد بالایی دارد. مهمترین مشخصه های فکری شعر نادم، عشق و حالات آن، توصیف معشوق، عرفان، حکمت، پند و اندرز، شکایت از روزگار، ستایش و مرثیه است.

نتیجه گیری: از بررسیهای انجام شده میتوان نتیجه گرفت که نادم قیصاری شاعری استاد است که بر اصول و قواعد شعر کلاسیک کاملاً مسلط است و با زوایای مختلف شعر فارسی و سنن ادبی آشناست.

کلمات کلیدی
سبک‌شناسی شعر , نادم قیصاری , شعر معاصر افغانستان , سطح زبانی , سطح ادبی , سطح فکری.

• احمدنژاد، کامل. (1382). فنونِ ادبی. تهران: چاپِ چهارم. نشر پایا.
• احمدی گیوی، حسن و انوری، حسن. (1390). دستور زبان فارسی1. تهران: چ اول. ج1. نشر فاطمی.
• سجادی، سید جعفر. (1383). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: چ هفتم. نشر طهوری.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1371). شاعر آینه ها. تهران: چاپ سوم. انتشارات آگاه.
• ـــــــــــــــــــــــــ.. (1391). موسیقیِ شعر. تهران: چاپِ سیزدهم. انتشارات آگاه.
• شمسِ قیس، محمد بن قیس. (1388). اَلمُعجَم فی مَعاییرِ اَشعَارِالعَجَم. تصحیحِ محمد بن عبدالوهابِ قزوینی؛ تصحیح مجدد: مدرس رضوی؛ و تصحیح مجدد: سیروس شمیسا. تهران: نشر علم.
• شمیسا، سیروس. (1370). بیان. تهران: چاپ اول. نشر مجید.
• ــــــــــــــــ.. (1389). فرهنگ تلمیحات. تهران: چ دوم. نشر میترا.
• ــــــــــــــــ.. (1393). بیان و معانی. ویرایش 2. تهران: چاپ چهارم. نشر میترا.
• ــــــــــــــــ.. (1395. الف). نگاهی تازه به بدیع. تهران: چاپ ششم. نشر میترا.
• ــــــــــــــــ.. (1395. ب). کلیاتِ سبک‌شناسی. تهران: چاپ دوم. نشر میترا.
• ــــــــــــــــ.. (1397). آشنایی با عروض و قافیه. تهران: چاپ ششم. نشر میترا.
• قَویم، عبدالقیوم. (1361). فنون ادبی بیان. کابل: انتشارات پوهنتون کابل.
• کزازی، میر جلال‌الدین. (1373). زیباشناسیِ سخنِ پارسی (3)، بدیع. تهران: نشر مرکز.
• گرگانی، محمدحسین. (1377). اَبدَعُ‌البَدایِع. به اهتمامِ حسین جعفری، با مقدمۀ دکتر جلیلِ تجلیل. تبریز: انتشارات احرار تبریز.
• مقدم، محمد علوی و اشرف‌زاده، رضا. (1387). معانی و بیان. تهران. چ هشتم. انتشارات سمت.
• نادم قیصاری، میرزا محمد یحیی (1390). کلیات نادم. با مقدمۀ محمد سرور مولایی. تهران: چاپ اول. انتشارات عرفان.
• نجفقلی، میرزا. (1362). دُرَّۀ نجفی. تصحیحِ حسین آهی. تهران: نشر فروغی.
• همایی، جلال‌الدین. (1389). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: چاپ اول. انتشارات اهورا.
• وطواط، رشیدالدین. (1362). حدایقُ‌السِّحر فی دقایق‌الشعر. به تصحیح و اهتمامِ عباس اقبال آشتیانی. تهران: انتشارات کتاب‌خانۀ سنایی-کتاب‌خانۀ طهوری.