ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 9، آذر 1403 ، شماره پی در پی 103

بررسی تطبیقی ساختار، محتوا و سبک رمان «گوژ» لاربن و «بوف کور» هدایت

صفحه (253 - 271)
مریم سلیمان‌پور ، عارف کمرپشتی (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : دی 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : فروردین 1403

چکیده

زمینه و هدف: بوف کور، شاهکار ادبی صادق هدایت، خرق عادتی در داستان نویسی است و نویسندگانی چند از آن تقلید کرده اند که رمان «گوژ» قاسم لاربن ازجمله آنهاست. لاربن از ادیبانی است که در گنجینه ادبیات معاصر، کورسویی از او و آثارش به چشم میخورد. این جستار با تطبیق «گوژ» و «بوف کور» از نظر ساختار، محتوا و سبک به این پرسش پاسخ میدهد که آیا گوژ تقلیدی صرف از بوف کور است؟

روش مطالعه: پژوهش حاضر مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای است و با روش توصیفی ـ تحلیلی، ساختار، محتوا و سبک گوژ را با بوف کور بررسی کرده است.

یافته ها: گوژ با پیرنگ مدوّر، زاویه دید اول شخص، حضور مردقوزی، حوادث غیرواقعی، درآمیختگی زمان و ایجاد ترس ساختار و محتوایی مشابه بوف کور دارد. هر دو رمان با نگارش رؤیاگونه، سوررئالیستی هستند؛ ولی واقع نگاری وجدانی، اندیشه ها و دغدغه های راوی گوژ را از نوع سمبولیسم اجتماعی بازگو میکند، حال آنکه سمبلهای بوف کور از حقارتها، عقده ها و برونداد خلأهای روانی راوی حکایت دارد.

نتیجه گیری: بررسی ساختار و محتوای رمانها حاکی از وجوه اشتراک گوژ با بوف کور است و دلالت بر آن دارد که لاربن در نگارش گوژ، بوف کور هدایت را مدنظر داشته؛ اما آنچه گوژ را از بوف کور متمایز میکند سبک این اثر است. باآنکه راوی گوژ و مرد قوزی به ترتیب سمبل انسانی پوچ گرا و زندگی جاویدند؛ اما واقع نگاری وجدانی، سمبولیسم اجتماعی گوژ را برجسته کرده است. از این رو سبک گوژ را نمیتوان همچون ساختار و محتوا، تقلیدی صرف از بوف کور دانست.

کلمات کلیدی
رمان , بوف کور , صادق هدایت , گوژ , قاسم لاربن

• آجودانی، ماشاءالله. (1385). هدایت، بوف کور و ناسیونالیسم، لندن: فصل کتاب، 214ص.
• اتحاد، هوشنگ. (1382). پژوهشگران معاصر ایران، ج6، تهران: فرهنگ معاصر، 1177ص.
• اعتمادزاده، حسین. (1391). لاربن (گفتگوی ‌حسین ‌اعتمادزاده با قاسم لاربن (رحیمیان)، داستان‌نویس)،ساری: نشر شلفین، 128ص.
• ثروت، منصور. (1385). آشنایی با مکتبهای ادبی، تهران: سخن، 350ص.
• ذوالفقاری، حسن. (1392). یکصد منظومه عاشقانه فارسی، تهران: نشر چرخ، 1265ص.
• سیدحسینی، رضا. (1387). مکتب های ادبی، ج2، چاپ چهاردهم، تهران: نگاه، 1209ص.
• سلیمان پور، مریم. (1395). تحلیل انواع قاعده افزایی در منظومه ایرج و هوبره سروده قاسم لاربن، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: عارف کمرپشتی، بابل: دانشگاه آزاد اسلامی.
• شمیسا، سیروس. (1376). داستان یک روح، چاپ سوم، تهران: فردوس، 340ص.
• ــــــ ، ــــــ و حسین پور، علی. (1380). «جریان سمبولیسم اجتماعی در شعر معاصر ایران»، مجله مدرس، دوره5، ش3، صص27-42.
• شوالیه، ژان و گربران، آلن. (1388). فرهنگ نمادها، ج2، چاپ سوم، ترجمه سودابه فضایلی، تهران: جیحون، 614ص.
• صنعتی، محمد. (1384). صادق هدایت و هراس از مرگ، چاپ سوم، تهران: نشر مرکز، 430ص.
• طاهباز، سیروس. (1376). بوف کور (درباره زندگی و هنر صادق هدایت)، تهران: زریاب، 255ص.
• غیاثی، محمدتقی. (1381). تأویل بوف کور، چاپ دوم، تهران: نیلوفر، 263ص.
• فتوحی رودمعجنی، محمود. (1392). سبک شناسی، نظریه ها، رویکردها و روش ها، چاپ دوم، تهران: سخن، 480ص.
• قائمیان، حسن. (1343). نظریات نویسندگان بزرگ خارجی درباره صادق هدایت و آثار او، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر، 292ص.
• قطبی، محمدیوسف. (1350). این است بوف کور، تهران: انتشارات زوار، 258ص.
• کسمایی، علی اکبر. (1370). «واقع گرایی وجدانی؛ نوع نوینی از واقع نگاری در داستان نویسی معاصر فارسی»، روزنامه اطلاعات، ش19301، پنج شنبه 22 فروردین.
• لاربن، قاسم. (1368). گوژ، تهران: ادیب، 111ص.
• ملکی، فرشته و شاهونی، علیرضا و گراوند، علی. (1398). «بررسی سبک شناسانه رمانهای گوتیک ایرانی با تکیه بر چهار اثر (بوف کور، شازده احتجاب، گوژ و نگهبان)»، فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال دوازدهم، شماره چهارم، پیاپی46، صص117-134.
• میرصادقی، جمال. (1394 الف). ادبیات داستانی، چاپ هفتم، تهران: سخن، 648ص.
• ــــــــ ، ـــــ . (1394 ب). عناصر داستان، چاپ نهم، تهران: سخن، 791ص.
• ــــــــ ، ـــــ و میرصادقی، میمنت. (1377). واژه نامه هنر داستان نویسی، تهران: کتاب مهناز، 329ص.
• میرعابدینی، حسن. (1380). صد سال داستان نویسی ایران، ج1و2، چاپ دوم، ویراست دوم، تهران: چشمه، 754ص.
• ـــــــــ ، ـــــ .(1388). «لاربن-شش دهه رمان‌نویسی»، فصلنامه بارفروش، ش80 ، ص3-4.
• هدایت، صادق. (1351). بوف کور، تهران: امیرکبیر، 116ص.
• همایون کاتوزیان، محمدعلی. (1372). صادق هدایت از افسانه تا واقعیت، ترجمه فیروزه مهاجر، تهران: طرح نو، 406ص.