ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 3، خرداد 1403 ، شماره پی در پی 97

سبک‌شناسی اشعار زنانه بر اساس اشعار ژاله قائم مقامی و فروغ فرخزاد

صفحه (323 - 342)
دعاء المصطفی ، حمیرا زمردی (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : مهر 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : دی 1402

چکیده

زمینه و هدف: مسأله زبان زنانه که در چند دهۀ اخیر و با تلاشهای بسیاری از نظریه پردازان زبانشناسی و با تکیه بر مسأله جنسیت مطرح شد بر آن است که اساس نگارش زنان بصورت ماهوی و جوهری با زبان مردانه متفاوت است، بهمین دلیل سبکی بنام سبک زنانه بویژه با رویکرد فمنیستی مورد توجه قرار گرفت. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل سبک‌شناسی زبان زنانه در اشعار ژاله قائم مقامی و فروغ فرخزاد است.

روش پژوهش: روش مطالعه در این جستار بشیوۀ توصیفی ـ تحلیلی، بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و روش سندکاوی و مراجعه به پایگاه های معتبر علمی است.

یافته های پژوهش: یافته های پژوهش حاکی از آن است که بر طبق نظریه زبانشناسانی چون لیکاف و میلز، جنسیت بر زبان زنان تأثیر میگذارد. این تأثیر را میتوان در سطوح واژگانی، رنگ واژه ها، جزئی‌نگری، ساده گویی، بهره گیری از آرایه های بلاغی چون کنایه، تکرار و... مشاهده نمود.

نتایج پژوهش: نتایج پژوهش نشان میدهد که ژاله قائم مقامی و فروغ فرخزاد هر دو از جمله شاعرانی هستند که بویژه ایدئولوژی فمنیستی و حمایت آنان از حقوق زنان و مبارزه با مردسالاری و ظلم و ستم علیه زنان در کلام آنان با بهره گیری از واژگان زنانه، نحو ساده، پرسش، توجه به تردید و تکرار، پوشیده گویی و جزئی‌نگری نمود یافته است. کاربرد زبان زنانه در شعر ژاله و فروغ بیشتر در راستای تقویت اندیشه های فمنیستی هر دو شاعر است.

کلمات کلیدی
ژاله قائم مقامی , فروغ فرخزاد , سبک‌شناسی فمنیستی , سبک‌شناسی زنانه , زنانه نویسی

• ارباب. سپیده (1391). «بررسی و طبقه بندی دشواژه های رایج فارسی در تداول عامه». پژوهشهای زبانشناسی تطبیقی. شماره: 4. صص 107 ـ 124.
• آرنگ. نعیمه و رضوانیان. قدسیه (1400). «بررسی نمودهای زیبایی‌شناسی زنانه نگر در شعر ژاله قائم‌مقامی». پژوهشنامه مکتبهای ادبی. دورۀ 5. شمارۀ 15. صص 7 ـ 25.
• براهنی. رضا (1363). تاریخ مذکر. تهران: نشر آوا، ص 27.
• بهار. ملک‌الشعرا (1326). سبک‌شناسی یا تاریخ تطوّر نثر فارسی. ج اول. تهران: امیرکبیر، مقدمه.
• پاینده. حسین (1397). نظریه و نقد ادبی. دوجلد. تهران: سمت، صص 98- 103.
• ترادگیل. پیتر (1376). زبانشناسی اجتماعی: درآمدی بر زبان و جامعه. ترجمه: محمدطباطبایی. تهران: آگه، 116.
• چایلدز. پیتر (1386). مدرنیسم. ترجمه: رضا رضایی، ص 25.
• دلفی. کریستین (1385). «بازاندیشی در مفاهیم جنس و جنسیت: مجموعه مقالات فمنیسم و دیدگاه ها». ترجمه: مریم خراسانی. تهران: روشنگران و مطالعات زنان، ص 163.
• ساروت. ناتالی (1364). عصر بدگمانی: گفتمانی چند درباره رمان. ترجمه: اسماعیل سعادت. تهران: نگاه، ص 17.
• شمیسا. سیروس (1373). کلیات سبک‌شناسی. چاپ دوم. تهران: فردوس،صص 296- 17
• ___________ (1390). نقد ادبی. تهران: میترا، ص 441.
• فتوحی رود معجنی. محمود (1391). سبک‌شناسی: نظریه ها، رویکردها و روشها. تهران: انتشارات سخن، صص 405- 408-402 ـ 185 ـ 186.
• فرخزاد. فروغ (1350). تولدی دیگر. چاپ ششم. تهران: مروارید.
• __________ (1363). ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد. چاپ ششم. تهران: مروارید.
• ___________ (1386). اسیر. چاپ هشتم. تهران: نگاه
• کراچی. روح‌انگیز (1383). عالم‌تاج قائم‌مقامی (ژاله) و هفت بررسی. شیراز: انتشارات داستان‌سرا، ص 37.
• لگیت. مارلین (1391). زنان در روزگارشان: تاریخ فمنیسم در غرب. ترجمه: نیلوفر مهدیان. تهران: نشر نی، ص 19.
• لیکاف. رابین (1402). زبان و جایگاه زن. مترجم: یاسر پوراسماعیل و مریم خدادادی. چاپ چهارم. تهران: نگاه، صص 53 ـ 73- 138 ـ 143ـ 161
• محمدی اصل. عباس (1388). جنسیت و زبانشناسی. تهران: گل آذین، ص 63.
• مدرسی. یحیی (1393). درآمدی برجامعه شناسی زبان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ص 200.
• میلز. سارا (1399). گفتمان. مترجم نرگس حسن لی و دیگران . چاپ چهارم. تهران: نشانه، ص 156.
• وردانک. پیتر (1389). مبانی سبک‌شناسی. ترجمه: محمد غفاری. تهران: نشر نی. ص 170.
• یوسفی. غلامحسین (1380). «اولین شاعر فمنیست ایران: ژاله قائم‌مقامی». حافظ 20 (21). صص 75 ـ 91.
• یونسی. خوشقدم و دیگران (1399). «نشانه های سبک زنانه در ادبیات داستانی معاصر». ادبیات پارسی معاصر. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال هفتم. شمارۀ سوم. صص 93 ـ 124).
• Mills. Sara (2005). Feminist stylics. Second edition. Published in the tylor and Francis e Library.33-35.