ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 5، مرداد 1403 ، شماره پی در پی 99

سبکشناسی آوایی همخوانهای انسدادی نفثه المصدور از دیدگاه موریس گرامون

صفحه (51 - 71)
زهرا حبیبی‌زاده ، غفار برج‌ساز (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : شهریور 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آذر 1402

چکیده

زمینه و هدف: آواها شامل دو گروه اصلی همخوانها و واکه ها هستند که از منظر ارتعاش تارهای صوتی به دو گروه واکدار و بی واک و از نظر ماهیت تلفظ همخوا‌نها، به چند گروه: انسدادی، سایشی، خیشومی، روان، نیمه همخوان، تکریری (لرزشی) و سایشی بسته تقسیم میشوند. از میان آنها‌، همخوانهای انسدادی، شامل دو گروه بی آواها (p ، t ، k ، ?) و آواییها (b ، d ، g ، q) هستند که برای بیان اصوات خشک و مکرر، انفجاری، مقطع و پیاپی و نیز توصیف حرکاتی که با تکانهای شدید یا خفیف همراهند، به کار میروند. نفثه المصدور، اثر زیدری نسوی، در نیمه اول قرن هفتم نوشته شده که به شرح جنگ سپاهیان مغول با جلال الدین منکبرنی پرداخته است . هدف این پژوهش سبکشناسی آوایی همخوانهای انسدادی در این اثر از دیدگاه موریس گرامون است. مسأله اصلی آن، پاسخ به این سؤال است که چینش آوایی نفثه المصدور تا چه میزان در انتقال مضامین آن موثر بوده است؟

روش: این پژوهش به روش توصیفی - اسنادی، با فیش برداری از کتابها و مقالات انجام شده است. این پژوهش مطالعه ای نظری است که محدوده و جامعه مورد مطالعه آن، کتاب نفثه المصدور شهاب الدین خُرَندزی زِیدَری نَسَوی به تصحیح و توضیح امیرحسین یزدگردی است که توسط انتشارات توس در تهران منتشر شده است .

یافته ها: با توجه به نوع و چینش آوایی همخوانها و واکه‎ها میتوان گفت که نفثه المصدور که گزارش خاطرات درد، رنج و مصایبِ نویسنده و مردم ایران به هنگام حمله هولناک مغولان و روایت اوضاع اجتماعی و سیاسی ایران در عصر مؤلف است، تصویرگر جامعه ای سرشار از افسردگی، ناامیدی، ناخشنودی و نارضایتی است که احساس سقوط و شکست (همخوان سایشی) در آن آمیخته با خشم و نفرت و تحقیر است (همخوان انسدادی) و نشانگر ناتوانی و درماندگی ای است که احساس رخوت و تأنی را در انسان برمیا نگیزاند که با همنشین شدن این همخوانها با همخوانهای خیشومی، ریشخند، طنز و طعن نیشدار واژگان رساتر و بلیغتر به گوش مخاطب میرسد.

نتیجه گیری: نتیجه نشان میدهد که همخوانهای انسدادی به ویژه «d» و واکه‎های درخشان به ویژه «a» پر بسامدترین همخوانها و واکه‎ها در این پیکره متنی هستند که نویسنده توانسته با چنین چینشی علاوه بر بیان آلام و رنجهای خود از حمله تاتار، القاگر خشم و نارضایتی خویش از شرایط جامعه خود نیز باشد.

کلمات کلیدی
سبکشناسی آوایی , همخوان انسدادی , نفثه المصدور , موریس گرامون

• تقوی، نقیب. (1384). شکوه سرودن. مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد.
• ثمره، یدالله. (1383).آواشناسی زبان فارسی. چاپ نهم. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
• خرندزی زیدری نسوی، شهاب الدین. (1389). نفثه المصدور. تصحیح و توضیح امیرحسین یزدگردی. چاپ سوم. تهران: توس.
• فتوحی، محمود. (1390). سبک شناسی نظریه ها، رویکردها و روش ها. چاپ دوم. تهران: سخن.
• قویمی، مهوش. (1383). آوا والقا (رهیافتی به شعر اخوان ثالث). تهران: هرمس.
• غیاثی، محمد. (1368). درآمدی بر سبک شناسی ساختاری. تهران: شعله اندیشه.
• عظیمی، محمد جواد. (1388). موسیقی شعر حافظ. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
• علی پور، مصطفی. (1378). ساختار زبان شعر امروز. تهران: فردوس.
• مارتینه، آندره (1380). تراز دگرگونیهای آوایی. ترجمه هرمز میلانیان. تهران: هرمس.
• مدرسی قوامی، گلناز. (1393). آواشناسی: بررسی علمی گفتار. چاپ چهارم. تهران: سمت.