ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 3، خرداد 1403 ، شماره پی در پی 97

شگردهای دستوری و بلاغی توصیف (تصاویر تشبیهی و استعاری) در قصاید امیری فیروزکوهی

صفحه (133 - 155)
فرزانه شاهرودی ، حسین حاجی‌زاده (نویسنده مسئول)، ژیلا صراطی
تاریخ دریافت مقاله : تیر 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : مهر 1402

چکیده

زمینه و هدف: توصیف نوعی از کنش زبانی است که در بسیاری از گفتمانها از جمله شعر میتواند حضور و بروز داشته باشد. شاخصه ها و ویژگیهای ظاهری توصیف این امکان را بخوبی فراهم می‌آورد که شاعر بتواند از گزاره های توصیفی بخوبی در شعر خویش بهره بگیرد. هدف اصلی این جستار نشان دادن انواع توصیف دستوری و بلاغی در قصاید امیری فیروزکوهی میباشد.

روش مطالعه: این جستار گزارشی است از یک تحلیل بنیادین، نظری و اسنادی بروش توصیفی ـ تحلیلی که بر مبنای مطالعات کتابخانه ای انجام گرفته است. در این پژوهش کوشش شده تا شواهد و نمونه های کافی از قصاید امیری فیروزکوهی مورد استناد و تحلیل قرار گیرد.

یافته های پژوهش: در قصاید امیری فیروزکوهی با انواع توصیف از شرایط جامعه محیط پیرامون، اوضاع اجتماعی، روحیات شاعر، توصیف دوستان و بستگان در کنار گزاره های توصیفی بلاغی و دستوری مواجه هستیم. شاعر از این گونه توصیفات نه تنها بمنظور تزیین کلام، بلکه در جهت هنری ساختن آن بهره گرفته است.

نتیجه گیری: امیری فیروزکوهی در میان انواع گزاره های توصیفی، توصیف امور انتزاعی چون غم، اندوه، درد و آلام بیماری، مرگ عزیزان، یادکرد دوستان و همراهان و فقدان آنها را بیشتر از وصف طبیعت مورد توجه قرار داده است. در میان امور توصیفی از نوع دستوری کاربرد انواع صفت، جملههای موصولی و قیدها در مقام توصیف مورد توجه شاعر میباشد و از میان دو کارکرد بلاغی اصلی تشبیه و استعاره، توجه بیشتر شاعر به تشبیه مفصل، مؤکد، بلیغ و تشبیه محسوس به محسوس است. استعاره چندان شاخصۀ توصیفی حائز اهمیتی در قصاید شاعر نمیباشد.

کلمات کلیدی
امیری فیروزکوهی , بلاغت توصیف , دستور , قصیده.

• احمدی شیخلر. احمد (1399). توصیف و انواع آن بر پایه نظریه توصیف‌شناسی با تکیه بر نفثه المصدور شهاب‌الدین محمد زیدری نسوی. نقد و نظریه ادبی. سال پنجم. ش 10. صص 5 ـ 33.
• اخوان ثالث. مهدی (1369). بدعتها و بدایع نیما یوشیج. تهران: بزرگمهر، ص 87.
• امیری فیروز‌کوهی. کریم( 1369). دیوان. بکوشش امیربانو کریمی. جلد دوم. تهران: سخن.
• بابایی. پرویز (1392). مکتبهای فلسفی. تهران: نگاه، ص 707.
• براهنی. رضا (1373). طلا در مس. 3 جلد. تهران: نویسنده، صص 115-119.
• بصیرزاده. الهام و همکاران (1391). بررسی توصیف و کارکردهای برجستۀ آن در رمان. ادب پژوهی. شماره 19. صص 77 ـ 103.
• بورنوف. رولان (1378). جهان رمان. ترجمه: نازیلا خلخالی. تهران: صص 145 ـ 146.
• رضوانیان. قدسیه و احمدی شیخلر. احمد (1396). توصیف در داستان رستم و سهراب. فصلنامۀ پژوهش زبان و ادب فارسی. ش 44. صص 1 ـ 36.
• شفیعی‌کدکنی. محمدرضا (1375). صورخیال در شعر فارسی. تهران: نگاه، صص 16-14 - 18-112-72.
• ...................................... (1380). ادوار شعر فارسی. تهران: سخن، ص 150.
• شمیسا. سیروس (1370). بیان. تهران: فردوس، ص 18.
• فتوحی رود معجنی. محمود (1384). تصویر کلاسیک. فصلنامۀ هنر. شمارۀ 64، صص 21 ـ 30.
• ...................................... (1386). بلاغت تصویر. تهران: سخن، صص 69 ـ 70 ـ 71.
• ....................................... (1392). سبکشناسی؛ نظریه ها، رویکردها و روشها، تهران: سخن، ص 32.
• لاجوری‌زاده. شبنم و حصارکی. محمدرضا (1396). ابزارهای بلاغی و دستوری توصیف در غزلهای سعدی شیرازی. فصلنامۀ علمی ـ تخصصی مطالعات زبان و ادبیات غنایی. سال هفتم. ش 24. صص 25 ـ 36.
• محمدی. عباس (1380). رازهای خلق یک شاهکار ادبی. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، ص 121.
• میرصادقی. جمال (1387). راهنمای داستان‌نویسی. تهران: سخن، ص 282.
• هارلند. ریچارد (1388). درآمدی تاریخی بر نظریۀ ادبی از افلاطون تا بارت. گروه مترجمان. چاپ سوم. تهران: چشمه، ص 98.
• یاحقی. محمدجعفر (1378). جویبار لحظه ها: ادبیات معاصر فارسی (نظم و نثر). تهران: جامی، ص 12.
• یوشیج. نیما (1368). نامه ها. بکوشش سیروس طاهباز. تهران: دفترهای زمانه، ص 589.
• منابع لاتین:
• 1. Haman. Philippe (1981). Introductional analyse du descriptif. Paris. Hache tte: p 25.