ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 2، اردیبهشت 1403 ، شماره پی در پی 96

تحلیل نمایشنامه «آندورا» نمایش جنگ یا عشق بر پایه ساختار ارسطویی و غیر ارسطویی

صفحه (101 - 116)
مارال غلامی کوتنایی (نویسنده مسئول)، علی دلیر
تاریخ دریافت مقاله : خرداد 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : شهریور 1402

چکیده

هدف و زمینه: جنگ جهانی دوم و تأثیرات مخرب آن سبب خلق نمایشنامه هایی با مضامین تنهایی، شک، جنگ و تباهی شده است. «ماکس رودولف فریش» یکی از نویسندگانی است که در این زمینه دست به خلق آثاری چند زده است. او نمایشنامه نویسی سوئیسی است. از میان آثار او «نمایشنامه آندورا» از منظر «بی‌نظمی در زمان، شخصیت، روایت»، «پیش‌گویی»، «جنگ»، «یهودستیزی»، «آندورا» و «عشق» مورد بررسی قرار میگیرد. هدف اصلی، بررسی و تحلیل عناصر دراماتیک نمایشنامه باتکیه بر «ساختار ارسطویی و غیره ارسطویی» به عنوان دو نظریۀ اصلی در رویکرد نمایشنامه نویسی است تا با بررسی دقیق ساختاری و محتوایی نمایشنامه، مفاهیم و نکات اصلی و پنهان شده در لایه های زیرین اثر آشکار شود و در کنار نمایاندن توانمندی نویسنده با نقدی دقیق و علمی نقاط ضعف موجود در درام را نیز مشخص نماییم.

روش مطالعه: الگوی تحلیلی این پژوهش به شیوۀ مطالعات کتابخانه ای است. برای تسلط بر محتوا و ساختار اثر در ابتدا به خوانش دقیق نمایشنامه آندورا پرداخته شد و سپس متن بر اساس نظریۀ ارسطویی و ساختار مدرن در قالب غیرارسطویی از جنبه های مختلف یاد شده مورد تحلیل قرار گرفت.

یافته ها: مشخصۀ اصلی ساختار نمایشنامۀ ارسطویی بر وحدت سه گانه استوار است. درحالیکه درام مدرن با مؤلفه هایی چون بی مکانی، بی زمانی و شکست روایت همراه است. بررسی ها حاکی از آن است که نمایشنامۀ آندورا به عنوان اثری مدرن در ساختار خود از هر دو شیوۀ ارسطویی و مدرن به نوعی استفاده کرده است.

نتیجه گیری: نمایشنامه به دو بخش ارسطویی (تابلوهای یک تا دوازده) و غیر ارسطویی نه صحنه (آوانسنها) قابل‌تقسیم است. بخش غیر ارسطویی به واسطه تأثیر منفی حضور آوانسها (پیشگویی) دارای کمترین کنش دراماتیک است. قدرت خلق روایتی خلاقانه را ندارند، باعث کاهش تعلیق در نمایشنامه میشوند و از نقاط ضعف ساختاری اثر محسوب میشوند. قدرتمندی فریش در پرداخت مفهوم عمیق «عشق» در ورای مفاهیم یهودستیزی و در لایه های پنهان نمایشنامه است. عنصری مؤثر که در حقیقت آغازگر و پایان‌بخش درام است. یکی دیگر از اصلی‌ترین دغدغه های اشخاص نمایشنامه و حتی نویسنده مفهوم جنگ است. در سراسر درام کوچک‌ترین تأثیر و نمودی از جنگ در قالب ترس، فقر، وحشت جمعی، بی عملی به قانون و.. در میان مردم آندورا حضور ندارد و تنها در پایان اثر این مفهوم از کلمه فراتر رفته و با حضور سیاه پوش‌ها شکل عینی مییابد.

کلمات کلیدی
آندورا , فریش , یهودستیزی , ساختار ارسطویی و غیر ارسطویی

• فریش، ماکس. (۱۳۴۷). نمایشنامه آندورا. ترجمه حمید سمندریان. تهران: انتشارات روز
• سونتاگ، سوزان. (۱۳۷۶). آیا عصر تراژدی به پایان رسیده است؟. ترجمۀ چیستا یثربی تهران: مجله سینما تئاتر، شماره 22. ص ۷۸
• اسلین، مارتین. (۱۳۸۲). نمایش چیست؟. ترجمۀ شیرین تعاونی. تهران: انتشارات نمایش
• علی آبادی، همایون. (1366). از این فرهاد کش فریاد. تهران: مجله هنر و معماری، شمارۀ 172. صص14- 18
• پارسایی، حسن. (1394)،. استفاده از مونتاژ در ساختار نمایشنامه. تهران: نشریه تخصصی تئاتر، نمایش، شماره191. صص 63- 65
• رهسپار، مهرداد. (1345). آندورا. تهران: مجله نگین، شماره 21. صص60- 62
• ولتی، فیلیپ. (1386). ماکس فریش نویسندۀ معاصر، اما کلاسیک. ترجمۀ مهشید میر معزی. تهران: مجلۀ سیمیا، شمارۀ 1. صص 21- 50
• بزرگهمر، شیرین. (1386). فریش نمایشنامه نویس. تهران: مجلۀ سیمیا، شمارۀ 1. صص 57- 60
• میرزا نیکنام، حسین و محمدرضا صرفی. (1381). پیشگویی در شاهنامه. تهران: مجلۀ مطالعات ایرانی، شماره 2. ص 158